اپیدمیولوژی بیماری مارک: تشخیص، علت و پیشگیری از بیماری مارک طیور
اپیدمیولوژی بیماری مارک در گله های تجاری مرغ تخمگذار
چکیده
بیماری مارک (Marek’s Disease) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های پرندگان است. در صورت درگیری پرنده به علائم بالینی مارک، قابل درمان نیست. اما پیشگیری از این بیماری بسیار آسان است. در بین گونه‌های مختلف مرغ، مرغ‌های تخمگذار و گله‌های مادر بیشتر در مرض بیماری مارک قرار دارند. بطور کلی مباحث و اطلاعات نادرست زیادی در مورد بیماری مارک وجود دارد که ما در این مقاله به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
شناخت بیماری مارک
بیماری مارک، بیماری ویروسی بسیار مسری در طیور که با لنفوم سلول T و بزرگ شدن اعصاب محیطی مشخص می‌شود. معیارهای استاندارد تشخیص شامل شرح حال، علائم بالینی، کالبد گشایی ناخالص و هیستوپاتولوژی است.
بیماری مارک (“MD” یا “فلج پرندگان”) که در ماکیان (gallinaceous birds) شیوع دارد، از طریق ویروس هرپس (herpes virus) یا همان ویروس تبخال به جوجه منتقل می‌شود. این ویروس مانند تمامی ویروس‌های هرپس وقتی به بدن پرنده راه می‌یابد، باعث آلوده شدن بدن پرنده تا پایان عمر می‌شود. ویروس هرپس بیش از 12 ماه در محیط با دمای بین 20 تا 25 درجه سانتی گراد زنده و فعال می‌ماند، بنابراین کنترل آن دشوار است. درصد درگیری گله به علائم بالینی بیماری مارک به سویه ویروس و نژاد پرنده بستگی دارد. مرغ‌های تخمگذار (به‌خصوص لگهورن‌ها) نسبت به نژادهای گوشتی آسیب‌پذیرتر هستند.
روش انتقال و همه گیری بیماری مارِک مرغ
اولین بار شیوع بالینی بیماری مارک در بوقلمون، با مرگ و میر 40 تا 80% ناشی از تومورها، از سن 8 تا 17 هفتگی در فرانسه، اسرائیل و آلمان گزارش شد. ویروس بیماری مارک (MDV) ممکن است در هر سنی سبب بیماری طیور شود. حتی جنین در تخم نیز ممکن است به بیماری مارک آلوده شود. این بیماری بعلت سن کشتار پایین، در جوجه‌های گوشتی شایع نیست.
شایع‌ترین سن درگیری به بیماری مارک در رفرنس‌های مختلف، 3 هفتگی و در برخی 6 هفتگی گزارش شده است. بروز بیماری مارک در گله‌های تجاری کاملاً متغیر است و به موارد زیر بستگی دارد:
• سویه و دوز ویروس
• سن در معرض قرار گرفتن
• آنتی بادی مادر
• جنسیت میزبان و ژنتیک
• سویه و دوز ویروس واکسن
• چندین عامل محیطی از جمله استرس
انتشار بیماری مارک طیور
ویروس بیماری مارِک در هر جای که جوجه‌ها در حال پرورش هستند، بروز می‌کند. ویروس هرپس بسیار عفونی است و پس از ورود به گله واکسینه نشده، به سرعت انتشار پیدا می‌کند. جوجه‌های آلوده تا پایان عمر خود ویروس انتشار می‌دهد. ویروس از فولیکولهای پر ریخته و به راحتی در کرک و گرد و غبار پخش، و جوجه از طریق تنفس آلوده می‌شود. همچنین ویروس از طریق بستر آلوده (مدفوع طیور)؛ و تجهیزات و لباس‌های کارکنان مرغداری را نیز آلوده می‌کند. این ویروس از چندین ماه تا حتی بیش از یکسال در دمای اتاق می‌تواند حتی با وجود معدوم سازی یا خارج کردن تمامی طیور آلوده، می‌تواند زنده بماند. ویروس بیماری مارک به صورت عمودی (vertically transmitted) منظور از مادر به فرزند منتقل نمی‌شود. همچنین خوشبختانه این ویروس قابل انتقال به انسان نیست.
در صورتی که سالن‌‌های نگهداری نزدیک هم باشد، بسیار مهم است که حتما گله جدید واکسینه شده و جوجه مرغ‌ها در قرنطینه کامل قرار گرفته باشند. ذکر این نکته نیز بسیار مهم است از آنجایی که بیماری مارک از طریق، دست، لباس، کفش، مو و پوست کارکنان می‌تواند منتقل و انتشار یابد، رعایت شرایط ضدعفونی و تعویض لباس الزامی است
تشخیص بیماری مارِک و علائم بیماری مارک در مرغ
بیماری مارک (MD) یک بیماری لنفوماتوز و نوروپاتیک است که توسط ویروس آلفا هرپس ایجاد می‌شود. تشخیص این بیماری براساس علائم بالینی و ضایعات مشخص و بررسی بیوپسی از بافت‌ها یا میکروسکوپی صورت می‌گیرد. اکثر آزمایشگاه‌های تشخیصی دامی می‌توانند این بیماری را در نمونه‌های کالبد گشایی مورد بررسی قرار دهند. تشخیص قطعی بیماری از روی تومور صورت می‌گیرد و نه عفونت.
مارک کلاسیک (classical MD) در هر زمانی ممکن است رخ دهد حتی گاهی بلافاصله پس از خروج جوجه از تخم مرغ.علائم بالینی شامل فلجی پاها و بالها همراه با بزرگ شدن اعصاب محیطی (peripheral nerves) اتفاق می‌افتد. البته درگیری عصب گاهی الخصوص در پرندگان بالغ دیده نمی‌شود. در شدت بیشتر بیماری باعث افزایش مرگ و میر در طیور با سن 1 تا 2 هفتگی می‌شود، بخصوص اگر فاقد آنتی بادی‌های مادری باشند. بسته به نوع MDV، ضایعات لنفوماتوز (lymphomatous lesions) می‌تواند در اندام‌های متعددی مانند غدد جنسی، کبد، طحال، کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب، پروونتریکولوس و پوست ایجاد شود.
علائم بیماری مارک بستگی به این دارد که ویروس به کدام بافت حمله کرده است. در شکل کلاسیک بیماری مارک التهاب و تومور در اعصاب، ستون فقرات و مغز می‌شود. در چنین شرایطی پاها و بال طیور فلج شده و ممکن است دچار لرزش سر نیز شوند. پرندگان مبتلا به بیماری مارک یا در نهایت می‌میرند یا لگد مال می‌شوند یا زخم‌های شدید در بدن آنها ایجاد می‌شود. تقریبا طیور مبتلا به مارِک هرگز بهبود پیدا نمی‌کنند.
سبب شناسی (Etiology) بیماری مارک در طیور
ویروس بیماری مارک از دسته Mardivirus از خانواده Alphaherpesvirinae هستند. در Mardivirus سه گونه نزدیک به هم هستند، که به عنوان سه سروتیپ ویروس بیماری مارک معرفی شده‌اند. ویروس آلفاهرپس گالید 2 (سروتیپ MDV 1) نشان دهنده همه سویه‌های ویروسی بیماری‌زای مارک است و بیشتر به پاتوتیپ‌هایی تقسیم می‌شود که به‌عنوان خفیف (m)، بدخیم (v)، بسیار بدخیم (vv) و بسیار بدخیم پلاس (vv+) شناخته می‌شوند. ویروس آلفاهرپس گالید 3 (سروتیپ MDV 2) و Meleagrid alphaherpesvirus 1 (ویروس هرپس بوقلمون، سروتیپ MDV 3) به ترتیب نشان دهنده سویه های ویروس غیرخاصی جدا شده از جوجه‌ها و بوقلمونها هستند و معمولاًبه عنوان واکسن علیه بیماری مارک استفاده می‌شوند.
انواع سویه‌های بیماری مارک مرغ
در شکل کلاسیک و عصبی بیماری مارک که عمدتاً درگیری‌های اعصاب را در طیور به دنبال دارد، مرگ و میر به ندرت از 10 تا 15 درصد فراتر می‌روند و می‌تواند طی چند هفته تا چند ماه رخ دهد. علائم بالینی بیماری مارک در فرم عصبی شامل:
• فلجی جزئی یا کامل پاها و بالها
• گشاد شدن یک یا چند عصب محیطی – ضخامت اعصاب آسیب دیده بین دو تا سه برابر ضخامت طبیعی افزایش می‌یابد. ظاهر اعصاب نرمال و براق طبیعی نیست و ممکن است عصب مایل به خاکستری یا زرد و گاهی ادماتوز (oedematous) به نظر برسد. اعصاب سیاتیک، بازویی و گاه واگ که بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند و به راحتی در معاینه پس از مرگ دیده می شوند.
در فرم لنفوپرولیفراتیو (lymphoproliferative)، که معمولاً با لنفوم احشایی در اندام‌های متعدد تشخیص داده می‌شود، بروز بیماری 10 تا 30 درصد در گله غیر معمول نیست و حتی شیوع بیماری تا 70 درصد در گله می‌تواند رخ دهد. مرگ و میر ممکن است در طی چند هفته به سرعت افزایش یابد و سپس متوقف شود، یا می‌تواند با نرخ ثابت یا به آرامی برای چندین ماه ادامه یابد. علائم مرغ یا طیور در فرم لنفوپرولیفراتیو مارک به شکل زیر است:
• طیور کسل هستند.
• تعادل خود را از دست می‌دهند.
• ضعف بدنی و علائم سرکوب ایمنی بدن در آنها دیده می‌شود.
در فرم لنفوپرولیفراتیو، لنفوم چند کانونی (multicentric lymphoma) که کبد، غدد جنسی، طحال، کلیه‌ها، ریه‌ها، پروونتریکولوس و قلب را درگیر می‌کند. ضایعات لنفوماتوز به صورت توده سفید متمایز یا بزرگ در اندام آسیب دیده عمدتا در کبد، طحال و پروونتریکولوس ظاهر می‌شود. لنفوم‌ها همچنین می‌توانند در پوست اطراف فولیکولهای پر و در ماهیچه‌های اسکلتی ایجاد شوند.
مقاله: در باب بیماری نیوکاسل با علائم فلجی و درمان نیوکاسل مرغ
تشخیص بیماری مارک طیور با علائم بالینی
معاینات پزشکی در تشخیص بیماری مارِک کمک می‌کند. نشانه‌های بالینی تا کالبدگشایی در تشخیص بیماری کمک کننده هستند. در زیر به بررسی آن تمامی نشانه‌های بیماری مارک از بالینی تا کالبد گشایی پرداخته‌ایم:
• فرم عصبی بیماری مارک: فرم عصبی بیماری مارک با یک یا چند مورد از علائم زیر مشخص می‌شود:
o فلج پیشرونده، معمولاً در ساق پا. پرنده معمولی مبتلا به فلج پا، یک پای خود را به جلو کشیده و پا دیگر را در زیر خود قرار می‌دهد. این نتیجه نفوذ لنفوسیت‌ها در عصب سیاتیک است.
o فلج شدن بالها
o کاهش وزن
o تنفس پر زحمت
o اسهال
o گرسنگی و مرگ به دلیل ناتوانی در رسیدن به خوراک و آب یا زیر پای پرندگان دیگر قرار می‌گیرد.
• فرم چشمی ویروس بیماری مارک: رنگ چشم خاکستری و عنبیه بد شکل و حتی وجود تومور در چشم‌ها- به دلیل نفوذ لنفوسیت‌ها در چشم
• فرم پوستی: فولیکولهای پر متورم (برجستگی) روی پوست که می‌تواند دلمه‌های پوسته‌ای ایجاد کند.
• تغییر وزن: اغلب پرندگان بالغ لاغر، ضعیف می‌شوند و پرندگان جوان با کاهش وزن شدید روبرو می‌شوند.
• فرم احشایی مارِک: تومور در اندام‌های داخلی از جمله قلب، تخمدان، کبد، کلیه و ریه. یکی از ثابت‌ترین نشانه‌های کالبدگشایی در پرندگان، گشاد شدن رگ‌های عصبی در طیور است. اعصاب مختلفی به ویژه اعصاب واگ (vagus)، بازویی (brachial) و سیاتیک (sciatic) بزرگ شده و رشته‌های باریک (striation) خود را از دست داده‌اند. همچنین تومورهای لنفاوی گره‌دار (nodular) یا Diffuse در اندام‌های مختلف بخصوص کبد، طحال، غددجنسی، قلب، ریه، کلیه، عضله و پروونتریکولوس دیده می‌شوند. بورس به ندرت درگیر تومور می‌شود، و اغلب آتروفیک می‌شود. در زمانی که بورس هم درگیر شوند، سلول‌های تومور به طور معمول در نواحی بین فولیکولی ظاهر می‌شوند.
مقاله: آشنایی با دستگاه گوارش مرغ برای درک بهتر و شناخت بیماری‌های طیور
بیماری‌های مشابه بیماری مارِک
تومورهای تولید شده توسط ویروس بیماری مارک همچنین ممکن است شبیه تومورهای ناشی از پاتوژن‌های رتروویروسی (retroviral pathogens) مانند ویروس لوکوز پرندگان (avian leukosis virus) و ویروس رتیکولواندوتلیوز (reticuloendotheliosis virus) باشد که تمایز آنها مهم است. در مقایسه با جمعیت سلولی یکنواخت مشاهده شده در لوکوز لنفوئیدی (lymphoid leukosis)، لنفوم‌های بیماری مارک از گونه‌های مختلفی از سلول‌های لنفاوی پلئومورفیک (pleomorphic lymphoid cells) تشکیل شده است. منظور این است که جمعیت سلولی لنفومی لوکوز لنفوئیدی یکنواخت‌تر از لنفوم بیماری مارک است. در واقع گونه‌های لنفوم در بیماری مارک متنوع‌تر است. لنفوم‌ها همان تومورها در بدن پرنده هستند.
همچنین بیماری لوکوز لنفوئیدی و رتیکولواندوتلیوز معمولا در پرندگان بالای 16 هفته دیده می‌شود، این در حالی است که بیماری مارک معمولا جوجه‌های جوان‌تر را درگیر می‌کند. از طرفی در بیماری مارک علائم فلجی یک نشانه اصلی است ولی در دو بیماری دیگر فلجی در جوجه اتفاق نمی‌افتد. اما عامل بیماری گشاد شدن اعصاب و لنفوم سلول T در اندام‌های احشایی در هر سه بیماری مشترک است.
پیشگیری از بیماری مارک: چگونه می‌توانید از بیماری مارِک در گله خود جلوگیری کنیم
مطمئن‌ترین راه واکسیناسیون جوجه یک روزه است. پرندگان قبل از اینکه در معرض ویروس قرار گیرند، باید واکسینه شوند. پس از 4 تا 7 روز طیور در مقابل بیماری ایمن می‌شوند. در طی این مدت بسیار مهم است که شرایط قرنطینه به درستی انجام شود. طی این مدت در صورتی که کارکنان مجبور به رفت و آمد بین دو سالن هستند، باید حتما دوش بگیرند و لباس‌های خود را عوض کنند.
البته به این نکته توجه کنید که تزریق واکسن مارک برای جوجه‌های مادر و تخمگذار صورت می‌گیرد. چرا که این بیماری در بین جوجه‌های گوشتی شایع نیست.
بهترین راه واکسینه کردن جوجه‌ها در خود جوجه‌کشی است. اما در صورتی که خودتان قصد واکسینه کردن جوجه‌ها را دارید. حتما شرایط واکسیناسیون اصولی بیماری مارک را رعایت کنید:
• واکسن قبل از استفاده حتما باید در یخچال نگهداری شود – هرگز نباید اجازه داد که واکسن در حین نگهداری گرم شود، چرا که از بین می‌رود.
• قبل از واکسیناسیون حتما دست‌های خود را بشورید.
• از دستکش و سوزن استریل استفاده کنید.
• حتما طبق دستورالعمل انجام دهید.
• در زمان حل کردن پودر واکسن با آب مقطر حتما دمای آب را طبق دستورالعمل در نظر بگیرید. از آنجایی که واکسن زنده است، دمای بالا و دمای پایین یا بودن طولانی مدت در هوا باعث از بین رفتن آن می‌شود.
• پس از باز کردن شیشه محتویات واکسن حداکثر طی دو ساعت باید واکسن تزریق شود. شما نمی‌توانید محتویات واکسن را نگه دارید.
• از آنجایی که فروش واکسن بیماری مارک در میزان بالا صورت می‌گیرد؛ نمی‌توان از واکسن در پرورش پایین یا خانگی استفاده کرد. به همین دلیل بسیار مهم است جوجه یک روزه خود را از منبع تجاری مطمئن که واکسیناسیون را برای جوجه انجام داده‌اند، جوجه‌های خود را تهیه کنید.
همچنین قبل از ورود جوجه‌ها به سالن تمامی بقایای مرغ‌های قبلی جمع آوری، و کلیه وسایل و سالن به طور کامل و اصولی ضدعفونی شود. حداقل بین خروج مرغ‌های قبلی با ورود جوجه‌ها یک هفته فاصله وجود داشته باشد.
درنهایت پرمصرف ترین واکسن‌ها بیماری مارک مرغ عبارتند از:
• ویروس هرپس بوقلمون (HVT، ویروس آلفاهرپس Meleagrid به طور طبیعی غیر بیماریزا 1)
• SB-1 یا 301 B /1 (ویروس آلفاهرپس گالید 3 که به طور طبیعی غیر بیماریزا است)
• CVI988/Rispens (ویروس آلفاهرپس گالید ضعیف شده 2)
واکسن HVT واکسن‌های نوترکیب است که حاوی ژن‌های سایر ویروس‌های طیور، مانند ویروس بیماری نیوکاسل، بورس عفونی، یا ویروس لارنگوتراکئیت عفونی (laryngotracheitis) است، که مصرف آن به سرعت افزایش یافته است. این واکسن‌های نوترکیب از هر دو ویروس بیماری مارک و ویروس وارد شده محافظت می‌کنند. واکسن‌های دو ظرفیتی متشکل از HVT و سویه‌های SB-1 یا 301 B /1 از گالید آلفاهرپس ویروس 3 (Gallid alphaherpesvirus 3) برای ایجاد حفاظت بیشتر در برابر گونه‌های بدخیم ویروس بیماری مارک است. به نظر می‌رسد محافظ‌ترین واکسن تجاری موجود در حال حاضر CVI988/Rispens است، که یک سویه از ویروس بیماری مارک ضعیف شده است. این واکسن معمولاً در هنگام واکسیناسیون با HVT نیز ترکیب و تزریق می‌شود.
واکسیناسیون در زمان هچ معمولا در 18امین روز جوجه کشی در تخم مرغ، به جنین‌ها تزریق می‌شوند. این روش در ایران وجود ندارد، و در واقع در یک روزگی جوجه را واکسینه می‌کنند.
تصورات غلط رایج در مورد بیماری مارک
به دلیل اینکه نوعی از واکسن مارک از بوقلمون بیمار تهیه می‌شود، بعضی براین باور هستند که بوقلمون را با گله مرغ مخلوط کنید تا جوجه‌ها بطور طبیعی با ویروس هرپس قرار بگیرند. ویروس هرپس بوقلمون (HVT) یک سویه مرتبط با بیماری مارک است که به عنوان واکسن بیماری مارک نیز به جوجه‌ها تزریق می‌شود و به نظر می‌رسد که سایر پرندگان نسبت به این بیماری یا عفونت مقاوم هستند. اما قرار گرفتن بوقلمون در کنار دیگر پرندگان آنها را مقاوم در برابر سویه‌های دیگر بیماری حفظ و مقاوم نمی‌کند. حتی ممکن است، آنها را با بیماری‌های رایج مرغ مانند مایکوپلاسما و سرسیاه نیز در گیر کند.
از طرفی بعضی بر این باورند که جوجه‌ها را واکسینه نکنیم تا نسل‌های بعدی از طریق ژنتیکی در برابر این بیماری مقاوم شوند . تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر موفقیت این موضوع وجود نداشته است. چرا که اگر اینطور بود، شرکت‌های تولیدکننده نژادهای مرغ تا به حال توانسته بودند جوجه مرغ‌های مقاوم در برابر بیماری مارک تولید کنند.
باور غلط دیگری که در این بین وجود دارد، این است که ببرخی از جوجه‌ها را واکسینه کنیم، این واکسیناسیون به بقیه گله نیز نفوذ می کند که باوری کاملا غلط است. در صورتی که واکسیناسیون با دوز کامل برای کل گله صورت نگیرد، باز گله مبتلا به بیماری خواهد شد.
سوالات متداول درباره بیماری مارِک مرغ
بیماری مارِک چگونه گسترش می‌یابد؟
مارِک بیماری ویروسی بسیار مسری است که از طریق تماس پرندگان با یکدیگر، تماس با خاک آلوده، خاک آلوده، لباس، کفش، تجهیزات و شوره سرایت می‌کند. همچنین جوجه‌ها از طریق تنفس گرد و غبار و شوره‌های معلق در هوا ایجاد شده در میان بال‌های فولیکولهای مرغ آلوده یا تجهیزات و پرسنل آلوده در معرض بیماری مارک قرار می‌گیرند.
چگونه از ابتلا گله مرغ در برابر بیماری مارِک جلوگیری کنیم؟
فقط جوجه‌های که واکسینه شدن را خریداری کنید. در غیر اینصورت حتما در همان سن یک روزگی و خریداری سریعا جوجه‌های خود را واکسینه کنید. جوجه‌ها را تا زمان ایمنی کامل (حداقل به مدت دو هفته) در قرنطینه کامل از سایر پرندگان نگهداری کنید. برای جلوگیری از ابتلا گله طیور به بیماری مارک موارد زیر ار حتما رعایت کنید:
• ضدعفونی کامل تجهیزات قبل از ورود جوجه‌ها
• ایجاد فاصله‌ای یک هفته‌ای برای از بین رفتن آلودگی‌های مرغداری بین خروج گله قبلی با ورود گله جدید و ضدعفونی کامل مرغداری
• رعایت بهداشت و تهویه مناسب در مرغداری
• امنیت زیستی خوب
• به حداقل رساندن ورود و خروج کارکنان در مدت قرنطینه – تعویض لباس پرسنل در شرایطی که پرسنل مجبور به رفت و آمد بین سالن‌ها هستند.
• مشاهده دقیق گله و خروج پرنده‌های مشکوک از گله
مقاله: بررسی فرمول‌های تخصصی پرورش مرغ به همراه فایل اکسل محاسبات
چگونه متوجه شوم که گله من مبتلا به بیماری مارک شده است؟
در صورت درگیری عصبی حتما شاهد فلجی در پاها و بال پرنده هستید. همچنین بیماری مارک را می‌توان بر اساس آزمایش یا معمولاً کالبدگشایی (کالبد شکافی) پرنده مرده (معاینه پرنده مرده، سابقه گله و علائم) تشخیص داد.
آیا همه پرندگان من در صورت ابتلا به بیماری مارک خواهند مرد؟
درصورت واکسیناسیون درست گله معمولا بیماری مارک در گله اتفاق نمی‌افتد. در صورت آلوده شدن گله واکسینه شده تعداد کمی از طیور فقط آلوده بیماری می‌شوند. در صورتی که گله واکسینه نشده باشد، تلفات می‌تواند زیاد اتفاق افتد و حتی به بیش از 50 درصد برسد. با اینحال بسته به نوع ویروس میزان تلفات می‌تواند متفاوت باشد.
درگیری بیماری مارِک بیشتر در چه مرغ‌های اتفاق می‌افتد؟ مرغ مادر، مرغ تخمگذار یا مرغ گوشتی؟
همانطو که گفتیم بیماری مارک در هر سنی می‌تواند اتفاق بیافتد، ولی بیشترین زمان و احتمال شیوع در هفته 6ام از همه بیشتر است. جوجه‌های گوشتی معمولا از سن 38 روزگی به بعد آماده کشتار می‌شوند. یعنی احتمال درگیر در آنها بسیار پایین است. اما این موضوع در مورد مرغ تخمگذار و مرغ مادر که تقریبا 2 سال عمر می‌کنند متفاوت است.
آیا تزریق واکسن بیماری مارک لزومی دارد؟
برای مرغ تخمگذار و مادر حتما. همانطور که گفتیم به دلیل درگیری گله و مقاومت ویروس در دمای طبیعی، حتما گله خود را واکسینه کنید. این موضوع را در نظر بگیرد در صورت درگیری گله با ویروس بیماری مارک احتمال درگیری گله بعدی که در همان سالن پرورش میابد هم هست. پس واکسیناسیون را جدی بگیرید. اما برای جوجه گوشتی لازم نیست.
چگونه بیماری مارِک را درمان کنم؟ داروی بیماری مارک چیست؟
همانطور که در بالا بطور کامل توضیح دادیم، هیچ درمانی برای بیماری مارک وجود ندارد. تنها راه جلوگیری از درگیری گله به بیماری مارک است که آن هم فقط با واکسیناسیون جوجه‌های یک روزه اتفاق می‌افتد.
اگر آزمایش مارِک گله من مثبت شد، چه کار کنم؟
حتما با یک متخصص یا دامپزشک مشورت کنید. سریعا کل گله را قرنطینه کرده. پرنده‌های بیمار را از سالم جدا کنید. بعد اتمام پرورش و خروج تمامی پرندگان از سالن، کل سالن و تجهیزات به طور کامل ضدعفونی و تمیز شود. حتما تهویه درست در فضا صورت گیرد تا گرد و غبار و شوره‌ها و پر‌های آلوده از محیط خارج شود.
احتمال انتقال بیماری مارِک به انسان وجود دارد؟
خیر، ویروس بیماری مارک قابل انتقال به انسان نیست.
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
پست‌های مرتبط
اصول جیره نویسی: فرمولاسیون خوراک
جیره نویسی خوراک نقش مهمی در صنعت دام و طیور دارد. چرا که جیره نویسی اصولی باعث تغذیه بهینه حیوانات
سندرم مرگ ناگهانی جوجه گوشتی | سکته مرغ
سندرم مرگ ناگهانی جوجه وضعیتی است که معمولا در سیستم‌های پرورش تجاری گوشتی اتفاق می‌افتد. در واقع در سندرم مرگ