سکته طیور

سندرم مرگ ناگهانی جوجه گوشتی | سکته در جوجه گوشتی مدیریت پرورش

سندرم مرگ ناگهانی جوجه یا Sudden Death Syndrome وضعیتی است که معمولا در سیستم‌های پرورش تجاری گوشتی اتفاق می‌افتد. این وضعیت همچنین به عنوان پشت و رو (flip-over)، سندرم مرگ حاد (acute death syndrome) یا ADS، مرگ در شرایط خوب (dead in good condition)، حمله قلبی یا سکته قلبی جوجه یا ادم ریوی شناخته می‌شود. این بیماری در پرندگان سریع‌الرشد با جیره غذایی با انرژی بالا اتفاق می‌افتد.
سندرم مرگ ناگهانی یا SDS زمانی است که پرنده در وضعیت خوب بوده، اما ناگهان می‌میرد. در واقع در سندرم مرگ ناگهانی تا یک دقیقه قبل از مرگ جوجه، هیچ علائم بالینی آشکاری دیده نمی‌شود. SDS ممکن است در جوجه 3 روزه و در طول دوره رشد اتفاق بیافتد. به‌طور کلی مرگ ناگهانی جوجه معمولا در سنین بین 2 تا 4 هفته به اوج خود می‌رسد.
از طرفی، در استرالیا وضعیت متفاوتی ناشی از کمبود پتاسیم را به عنوان سندرم ناگهانی مرغ گوشتی در نظر می‌گیرند.

آبان ۱۴, ۱۴۰۳
بدون نظری

تشخیص سندرم مرگ ناگهانی مرغ‌های گوشتی

جوجه‌ها در هنگام مرگ هیچ علامت قبلی نشان نمی‌دهند. آن‌ها کاملا سالم به نظر می‌رسند؛ ممکن است در حال تغذیه، مبارزه، راه رفتن یا استراحت باشند که ناگهان گردن خود را دراز می‌کنند، نفس نفس زده یا جیر جیر می‌کنند. در همین حین ناگهان تعادل خود را از دست داده، تشنج کرده و دیوانه وار بال می‌زنند. پرندگان در بیشتر مواقع بر پشت خود افتاده (flip-over) و با یک یا هر دو پا بالا می‌میرند.
اگر مرغ‌های گوشتی سالم و در حال رشد ناگهان بر پشت افتاده و مرده یافت شوند، باید سندرم مرگ ناگهانی را در نظر گرفت.این وضعیت به ندرت در مرگ ناشی از علل دیگر به جز تمپوناد قلبی، خفگی و سندرم آسیت دیده می‌شود.

مقاله: برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله آسیت طیور را مطالعه فرمایید.

یافته‌های بالینی سندروم مرگ ناگهانی جوجه‌ های گوشتی: چه روش‌های تشخیصی برای تایید این سندروم وجود دارد؟

تشخیص دقیق این بیماری پس از مرگ و با بررسی بافت‌های بدن انجام می‌شود. پرندگان مرده بر اثر سکته، گوشت کامل دارند. سنگدان آنها خالی یا تا حدی پر و خوراک در دستگاه گوارش آنها دیده می‌شود. شکم آنها متورم و روده‌ها پر از مواد غذایی است که نشان‌دهنده مرگ آنی و حاد است. به دلیل متورم شدن و پر از خون شدن رگ‌های خونی (احتقان) عضلات پرنده متمایل به قرمز و سفید و به شدت متورم هستند.
کبد ممکن است بزرگ، رنگ پریده و شکننده باشد، در حالی که کلیه‌ها معمولاً رنگ پریده با خونریزی زیرکپسولی هستند. اگرچه بطن‌های قلب منقبض هستند، اما دهلیزها گشاد و پرخون هستند. ریه‌ها دچار احتقان و اغلب ادم هستند؛ با این حال، ادم ریوی با گذشت زمان پس از مرگ افزایش می‌یابد و در مرغ‌های گوشتی که چند دقیقه پس از مرگ بررسی می‌شوند، برجسته نیست. در وضعیت ادم ریوی (pulmonary edema) مایع در کیسه‌های ریوی جمع می‌شود و تنفس دچار مشکل می‌گردد. همچنین کیسه صفرا ممکن است کوچک یا خالی باشد، زیرا مصرف غذا تا زمان مرگ طبیعی است.
اگر هیچ آسیب‌شناسی واضحی وجود نداشته باشد (مانند دستگاه گوارش پر از مواد غذایی، بطن‌های منقبض، دهلیزهای گشاد و پرخون، احتقان ریه و ادم)، تشخیص از طریق یافته‌های کالبد شکافی مشخص می‌شود. وجود ضایعات میکروسکوپی مشخص در قلب به تشخیص بیماری کمک می‌کند. سلول‌های آسیب دیده دارای سارکاپلاسم واکوئله، ائوزینوفیلی سیتوپلاسمی و پیکنوز هسته‌ای هستند.
در بوقلمون‌ها مرگ ناگهانی می‌تواند ناشی از پارگی آئورت، پنومونی گرانولوماتوز موضعی (انسداد)، یا کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک با احتقان ریه و ادم، بزرگ شدن طحال و خونریزی پری رینال باشد.

علل اصلی سندروم مرگ ناگهانی در جوجه‌های گوشتی چیست؟

سندرم مرگ ناگهانی در جوجه‌های گوشتی طی چهار دهه به عنوان یک موجودیت پاتوفیزیولوژیکی شناخته شده است. علت دقیق سندرم ناگهانی در جوجه گوشتی به‌طور کامل مشخص نیست. سندروم مرگ ناگهانی معمولاً در 0.5% تا 4% از گله‌های جوجه گوشتی رخ می‌دهد.

تحقیقات جدیدتر SDS را به آریتمی قلبی مرتبط می‌کند. در تحقیقاتی در سال 2008 در باب پاتوژنز سندرم مرگ ناگهانی در جوجه های گوشتی حساسیت جوجه‌های گوشتی به آریتمی قلبی تحت شرایط استرس با استفاده از آزمون استرس شبیه سازی شده با آدرنالین (epinephrine) ارزیابی شد.
این چالش نشان داد که بسیاری از جوجه‌های گوشتی به آریتمی قلبی ناشی از استرس حساس هستند. در برخی از جوجه‌ها چالش استرس باعث آریتمی شدید بطنی شد. در جوجه‌های که شدیدترین پاسخ آریتمی را نشان داده بودند، باعث مرگ آنی طی چند روز بعد شد.
روی هم رفته تحقیقات نشان می‌دهد که اضطراب محتمل‌ترین محرک آریتمی قلبی در جوجه‌های گوشتی است. در همین راستا در جوجه‌های گوشتی با سرعت رشد بالا، شرایط بسیار مساعد برای آریتمی بطنی پایدار را فراهم می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت که ترکیب استرس و تغییرات آریتمی قلبی و سیستم هیس- پورکنژ که در دیواره بطن‌های قلب قرار دارد، عوامل مهم در SDS یا همان سندرم مرگ ناگهانی جوجه است. در نهایت جوجه‌های گوشتی با رشد سریع شیوع بالایی از دیس ریتمی قلبی را نشان می‌دهند.
در واقع می‌توان گفت که این بیماری با آریتمی قلبی (الگوی نامنظم ضربان قلب) مرتبط است.

امروزه طبق تحقیقات صورت گرفته، محققان عوامل زیر را عامل بروز مرگ ناگهانی جوجه‌ها دانسته‌اند:

اختلالات متابولیکی: این سندروم ناشی از یک اختلال متابولیکی است که باعث می‌شود بدن جوجه نتواند مواد مغذی را به درستی پردازش کند. این اختلال می‌تواند منجر به تجمع مواد زائد در بدن و در نهایت مرگ شود.
مشکلات قلبی: مشکلات قلبی مانند آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) ممکن است در بروز این سندروم نقش داشته باشند. رشد سریع جوجه‌های گوشتی و فشار بر سیستم قلبی عروقی ممکن است باعث ایجاد این مشکلات شود.
تغذیه: تغذیه نامناسب و کمبود برخی از مواد مغذی نیز می‌تواند خطر ابتلا به این سندروم را افزایش دهد.

چه عواملی خطر ابتلا به این سندروم طیور را افزایش می‌دهند؟

سندروم مرگ ناگهانی معمولاً ترکیبی از چندین عامل ذکر شده است. با این حال، مشخص نیست که این مستعد بودن به دلیل رژیم غذایی است یا عوامل ژنتیکی. طبق تحقیقات صورت گرفته تا به امروز عوامل تشدیدکننده سندرم مرگ ناگهانی جوجه اینگونه بیان شده است:

سرعت رشد بالا: یکی از عوامل مهم سندرم ناگهانی جوجه گوشتی به دلیل رشد سریع جوجه رخ می‌دهد. این رشد سریع می‌تواند فشار زیادی بر سیستم‌های بدن، به‌ویژه قلب و عروق، وارد کند.
تغذیه بیش از حد: تغذیه بیش از حد و پر انرژی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات متابولیکی و افزایش خطر ابتلا به سندروم مرگ ناگهانی شود. استفاده از خوراک‌ با چگالی کمتر نشان داده، که احتمال شیوع را به شدت کاهش می‌دهد. به همین دلیل کاهش سرعت رشد جوجه گوشتی در سه هفته اول پرورش بسیار مهم است.
عوامل استرس‌زا: استرس به عنوان یکی از اصلی‌ترین محرک نامنظمی‌های قلبی در مرغ‌های گوشتی می‌تواند پرنده را مستعد مرگ ناشی از فیبریلاسیون (fibrillation) بطنی کند.” هر عامل استرس زایی همچون گله با تراکم بالا، عدم تحرک، سروصدای آنی یا زیاد و …
جنسیت طیور: تحقیقات نشان داده این بیماری در جوجه‌های نر بیشتر است. حدود 70 درصد از پرندگان مبتلا نر هستند.
نژاد مرغ: بطور کلی شیوع آریتمی قلبی در نژادهای گوشتی به مراتب بیشتر از نژادهای تخمگذار است. از طرفی در ژورنال Poultry Science از انتشارات Since Direct آزمایشی روی حساسیت برای اختلالات متابولیک سویه‌های مختلف جوجه‌های گوشتی نر انجام شد. در این آزمایش کلیه جوجه‌ها نر و از نژاد‌های آربورزآکرد (Arbor Acres) یا همان آ پلاس، کاب 500 (Cobb-500)، هوبارد (Hubbard-Peterson)، ISA، گردن برهنه (Naked Neck) و راس (Ross) استفاده شد.
در این آزمایش مشخص شد که درصد کل مرگ و میر در میان جوجه‌های گوشتی تولیدکننده بالا بوده و بیش از 50 درصد به دلیل مرگ ناگهانی (SDS) و سندرم آسیت (Ascites Syndrome) اتفاق افتاده است. هیچ پرنده گردن برهنه‌ای یا همان Naked Neck در نتیجه این اختلالات تلف نشد و کل تلفات به طور معنی داری کمتر از سایر سویه‌ها بود. بارزترین تفاوت مشاهده شده در بین سویه‌های مورد آزمایش، وزن کمتر و تبدیل غذایی بالاتر جوجه‌های گوشتی گردن برهنه بود.
رژیم غذایی: رژیم غذایی با انرژی بالا بخصوص در هفته‌های اول که سرعت رشد را بالا می‌برد. همچنین رژیم‌های غذای حاوی مواد گلوکز در مقابل نشاسته بالا نیز از عوامل دخیل در این مورد است. به علاوه تحقیقات نشان داده شیوع این بیماری در گله‌های با جیره غذایی بر پایه گندم، بیشتر از گله‌های است که از ذرت در دان خود استفاده می‌کنند.

چه اقدامات درمانی برای سندروم مرگ ناگهانی طیور وجود دارد؟

با توجه به اینکه این سندرم، مرگ ناگهانی است، درمان و راهکاری برای آن تا به امروز پیدا نشده است. طبق تحقیقات صورت گرفته تا به امروز محققان پیشگیری از این بیماری را به عنوان بهترین بیان کرده‌‌اند.

پیشگیری و کنترل سکته طیور: چه اقداماتی می‌توان برای کاهش تلفات ناشی از این سندروم انجام داد؟

مقاله‌ای سندرم مرگ ناگهانی در جوجه های گوشتی: مروری بر علت و پیشگیری نوشته شده در سال 2022 بیان کرده است که تا به امروز تنها اقدام پیشگیرانه، سودآوری کمتر با محدود کردن تغذیه و طولانی‌تر کردن دوره رشد است.
شیوع سندرم ناگهانی را می‌توان با بررسی و کنترل سرعت رشد جوجه‌های گوشتی به ویژه در 3 هفته اول زندگی به حداقل رساند. حتما وزن گیری و رشد پرنده را با کاتالوگ مقایسه کنید. اگر وزن‌گیری جوجه غیر معقول بالاتر از کاتالوگ رشد بود، برای کنترل و پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی استراتژی مدیریتی زیر را در نظر بگیرید:

تاریکی‌های بیشتر برای کاهش مصرف دان
کاهش سطح انرژی کربوهیدارت و پروتئین در رژیم غذایی
مدیریت و ایجاد محدودیت خوراک
کاهش موارد استرس زا در جوجه (مانند صداهای یکباره، استرس گرمایی و… )
نور با شدت کم، استفاده از شبیه‌سازی صبح تا غروب و اجتناب از اختلال برای مرغ تخمگذار

سندروم مرگ ناگهانی یک مشکل جدی در صنعت پرورش جوجه‌های گوشتی است. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. تحقیقات آینده باید بر توسعه روش‌های پیشگیری مؤثر و کاهش حساسیت جوجه‌های گوشتی به این سندروم تمرکز کنند. در نهایت این نکته را در نظر بگیرید در مناطق با ارتفاع بالاتر، کنترل رژیم غذایی و کاهش انرژی غذا بسیار مهم است. احتمال درگیری پرنده به سندرم ناگهانی و آسیت در این مناطق بیشتر است. کاهش مصرف دان و کند کردن روند رشد به خصوص در هفته‌های اول از مسائل بسیار مهم در این زمان است.
منابع:

این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.