آسیت طیور | علائم سندروم آسیت طیور و روش‌های درمان آن
آسیت یکی از شایع‌ترین بیماریهای مرغ
چکیده
آسیت طیور (Ascites)، یک بیماری در جوجه‌های گوشتی است که در جهان به ویژه مناطق مرتفع زیاد ظهور می‌کند. مدیریت جوجه‌های گوشتی که دارای رشد سریع هستند، بسیار سخت است. اگر مراقبت‌ها و تغذیه صحیح برای آنها صورت نگیرد، بیماریهای متابولیک از جمله آسیت در آنها شایع می‌شود. علل آسیت چند عاملی است، اما رژیم غذایی و به ویژه تداخل بین رژیم غذایی، سایر عوامل محیطی و ژنتیکی نقش مهمی در آن ایفا می‌کند.
فهرست مطالب
بیماری آسیت طیور چیست
آسیت (ascites) در واقع ورم و آب آوردن شکمی است. آسیت طیور یک نوع سندروم در طیور با علائم درد و ورم شکم و بزرگ شدن بطن راست قلب است. در واقع سندرم، گروهی از علائم و نشانه‌هایی است که با هم همراه هستند. آسیت یک بیماری غیرمسری است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، پرورش، تغذیه، رشد سریع، میزان دما و اکسیژن موجود در هوا در پرنده ایجاد می‌شود. آسیت هم می‌تواند جنبه ژنتیکی داشته باشد و هم متابولیکی. سندروم آسیت بیشتر در مکان‌های با تهویه هوای کم، مناطق مرتفع، طیور با رشد سریع و پرندگان مبتلا به بیماریهای تنفسی مستعد است.
علل سندرم آسیت طیور و روش انتقال آب آوردن شکم مرغ
همانطور که قبلا بیان شد، سندرم آسیت غیر مسری و غیر قابل انتقال است. سندرم آسیت غیرمسری و غیر قابل انتقال است . آسیت در مناطق مرتفع که سطح اکسیژن هوا کم می‌شود، بیشتر شیوع پیدا می‌کند. به این خاطر که ارتفاع زیاد موجب کاهش دسترسی سلول‌های قرمز خون به اکسیژن موجود در هوا که در نتیجه آن موجب افزایش فشار خون ریوی یا آسیت می‌شود. همچنین استرس سرمایی حتی در کوتاه مدت نیز می‌تواند به‌طور قابل توجهی استعداد ابتلا به سندرم آسیت مرغ را افزایش دهد.
از طرفی سندروم آسیت نیز موجب کمبود اکسیژن (Hypoxia) در بدن مرغ می‌شود. این جریان منجر به انقباض شریان‌ها و افزایش فشار شریان ریوی (increased pulmonary arterial pressure) و در نهایت منجر به هیپرتروفی بطن راست (right ventricle hypertrophy) می‌شود. یعنی بطن راست قلب بزرگتر از حد معمول می‌شود.
همچنین مبتلا بودن پرنده به بیماریهای تنفسی مشکل را تشدید می‌کند که در نهایت ممکن است به مرگ مرغ منجر شود. این بیماری در جوجه‌های نر بیشتر اتفاق می‌افتد. هیپوکسی (Hypoxia) یا کم اکسیژنی ناشی از ارتفاعات، دودگاز مونوکسید کربن تولید شده از دستگاه جوجه کشی (brooder) به خصوص در زمستان، استرس ناشی از سموم قارچی یا مایکوتوکسین (mycotoxin)، چربی احشایی (toxic fat)، افزایش نمک در رژیم غذایی و یا کل تار (coal tar) در مواد ضدعفونی‌کننده موجب آسیت در جوجه‌ها می‌شود. آسیت یکی از علل مهم مرگ و میر در جوجه‌های با رشد سریع در سن 5 تا 7 هفتگی است.
ترکیبی از عواملی که منجر به آسیت می‌شود:
• محیط: دمای محیط، ارتفاعات بالا، تراکم انبار، کیفیت هوا
• تغذیه: تراکم جیره، نوع تغذیه
• بهداشت: خوراک، محیط زیست
• رویدادهای ژنتیکی
بطور کل آسیت ناشی از دو عامل ژنتیکی یا میکروارگانیسم است. در مورد آسیت ناشی از ژنتیک (ascites caused by genetics)، محدود کردن خوراک در جوجه مرغ‌ها اثر بیماری را کاهش می‌دهد. جوجه‌های که کندتر رشد می‌کنند، اکسیژن کمتری نیاز دارند، و اندامهای قلبی و ریوی اجازه می‌دهند تا به مرور رشد کرده و با نیازهای اکسیژنی پرنده سازگار شوند.
همچنین در مورد آسیت ناشی از میکروارگانیسم (ascites caused by microorganisms)، مطالعات جدید استفاده از مکمل غذایی اسیدی ساز(acidifiers) در رژیم غذایی جوجه‌ها را موثر می‌داند.
علائم بالینی سندرم آسیت مرغ گوشتی
جوجه مرغ‌های مبتلا به بیماری آسیت معمولا کوچکتر از حد معمول، بی حال و با پرهای ژولیده هستند . تلفات این بیماری بین 0.5 تا 20 درصد در گله می‌تواند متغیر باشد. از دیگر نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• شکم ورم کرده (آب شکم)
• درد و ورم معده یا دیستانسیون شکمی (abdominal distension)
• لخته خون در ریه‌ها
• بزرگ شدن بطن راست قلب
• کم تحرکی (reluctant to move)
• تنگی نفس (dyspneic) – نفس نفس زدن (panting)، همراه با صداهای غرغر. این علائم شبیه استرس گرمایی در جوجه است.
• کبودی یا سیانوزه – آبی شدن پوست، به خصوص در اطراف شانه و بال و بافت ماهیچه‌ای
• کبد زخمی
روش‌های درمان آب آوردن شکم مرغ و داروی آسیت مرغ (Treatment and Drug)
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که در صورت درگیری با بیماری آسیت آیا داروی برای آن وجود دارد؟ خیر. متاسفانه در صورت درگیری طیور با آسیت راه درمانی وجود ندارد. بهترین درمان آسیت مرغ پیشگیری از آن است. در بخش بعد ما به ارائه روش‌های بسیار مهم و تاثیرگذار در پیشگیری و کنترل آسیت و آب آوردگی شکم مرغ خواهیم پرداخت.
پیشگیری آسیت مرغ یا آب آوردگی شکم مرغ ( Prevention)
آسیت روش درمان خاصی ندارد، اما می‌توان علائم این بیماری را کم و یا از شیوع این بیماری در طیور جلوگیری کرد. با تغییر برخی شرایط همچون کنترل دمای سالن مرغداری، مدیریت خوب هوا و بستر، کاهش میزان سدیم، فورازولیدینون (furazolidone) در رژیم غذایی، کنترل آب و غذای مصرفی و نوردهی مرغداری که باعث کاهش مرگ و میر ناشی از آسیت می‌شود. بطور کل برای کنترل آسیت در طیور باید به عوامل زیر توجه کرد:
• کاهش نیاز به اکسیژن متابولیک
• کنترل عوامل محیطی برای جلوگیری از هدر رفت بیش از حد گرمای بدن
• کاهش نیاز به اکسیژن متابولیک پرندگان با کاهش رشد یا کاهش تراکم یا دسترسی کمتر به دان مصرفی می‌تواند از آسیت ناشی از فشار خون ریوی جلوگیری کند.
بخصوص در مکان‌های مرتفع‌تر از سطح زمین، با کنترل جیره غذایی، و محدود کردن زمانهای خاموش، می‌توان بیماری را در جوجه‌ها کاهش داد. افزایش دوره روشنایی در برنامه نوردهی پرورش در طول دو هفته اول مرگ و میر ناشی ازبیماری‌های همچون آسیت، سندرم مرگ ناگهانی یا سندرم فلیپ اوور(flip over syndrome) و مشکلات در ناحیه پا در جوجه‌ها را کاهش می‌دهد.
بطور کل هر عاملی که موجب رشد سریع جوجه‌های گوشتی شود، احتمال درگیری جوجه‌ها با بیماری آسیت را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بسیار از مرغداران بخصوص در نقاط مرتفع فاکتورهایی را در رژیم غذایی مرغ گوشتی در نظر میگیرند که فرآیند رشد مرغ را کندتر کند. طور مثال رژیم غذایی جوجه‌ها را از الگوی کاتالوگ 2 تا 3 روز به تاخیر می‌اندازند، تا سیستم قلب و عضلانی بتوانند با هم هماهنگ شوند.
فاکتورهای رژیم غذایی بر آسیت مرغ گوشتی
• مقدار پروتئین جیره
• کیفیت پروتئین جیره
• انرژی جیره
• الکترولیتهای جیره
• آنتی اکسیدانهای جیره
• محدودیت خوراک – در مناطقی که احتمال شیوع بیماری در آنها بیشتر است، مدیران مرغداری‌ها جدا از کم کردن غذا، در روزهای ابتدای پرورش در برخی از روزها به جوجه مرغ‌ها غذا نمی‌دهند، تا رشد آنها کندتر شود.
• بافت خوراک
نگاه اجمالی به سندرم آب آوردگی شکم مرغ مرغ گوشتی
آسیت (تجمع آب در شکم)
وقوع: آسیت طیور یک بیماری شایع در جهان است، به خصوص در محیط‌های سرد و مرتفع
گونه‌های آسیب‌پذیر: جوجه‌های گوشتی و بوقلمون‌ها که رشد سریعی دارند.
علل: بیماری غیرمسری، عوامل ژنتیکی، تغذیه، سرعت رشد (growth rate)، میزان رطوبت و اکسیژن موجود در هوا.
علائم بیماری: آب شکم (Water-belly)، نفخ شکم (abdominal distension)، کم تحرکی (reluctance to move)، تنگی نفس (dyspenic) و کبودی یا سیانوزه (cyanotic). طیور مبتلا کوچکتر از حد معمول و بی‌حالی با پرهای ژولیده است. تلفات بین 0.5 تا 2 درصد در گله است.
روش‌های انتقال بیماری آسیت: آسیت غیرمسری است.
مقاله: راهنمای پرورش مرغ و طیور
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.