دان مرغ یا دانه مرغ
دان و دانه دو کلمه ای هستند که اغلب به جای هم استفاده میشوند و ممکن است بین معنای دقیق آنها کمی سردرگمی ایجاد شود. در واقع، این دو کلمه، اگرچه به یک مفهوم کلی اشاره دارند، اما تفاوتهای ظریفی با هم دارند.
در ابتدا لازم است بدانیم که دان مرغ چیست؟ در واقع دان مرغ، یک خوراک متعادل برای مرغ است که تمامی نیازهای مرغ را با توجه به سن هدف پرورش تامین میکند.
دانه به بخش کوچکی از یک گیاه گفته میشود که حاوی جنین گیاه جدید است. این بخش برای تولید مثل گیاه و ایجاد گیاهان جدید ضروری است.در واقع دانه همان بذر گیاه است. دانهها در اندازهها، شکلها و رنگهای مختلفی وجود دارند و در گیاهان مختلف متفاوت هستند. از دانههای ریز مانند دانههای کنجد تا دانههای بزرگتر مانند بادام و فندق، همه انواع دانهها را شامل میشود.
تفاوت اصلی بین دان و دانه در کاربرد آنها است. دانه بخشی از گیاه است که برای تولید مثل استفاده میشود، در حالی که دان یک غذا کامل برای طیور است. در واقع به طور مثال دانه ذرت، دانه گندم و… از مواردی هستند که در دان مرغ استفاده میشود.
خوراک متعادل مرغ چیست؟
خوراک متعادل، یکی از مهمترین عوامل در پرورش مرغ و دستیابی به بهترین عملکرد است. یک جیره غذایی مناسب، نیازهای تغذیهای مرغ را برطرف کرده و منجر به رشد بهتر، افزایش تولید تخممرغ یا بهبود کیفیت گوشت و مقاومت بیشتر در برابر بیماریها میگردد. یک خوراک متعادل مرغ باید حاوی تمام مواد مغذی ضروری برای رشد و نمو طیور بنا به سن، نژاد و هدف پرورش باشد. در واقع فرمول در هنگام نوشتن جیره برای پرورش باید به این موارد توجه کرد.
بطور کلی پنج عنصر اصلی برای تغذیه متعادل شامل کربوهیدراتها، چربیها، پروتئینها، مواد معدنی و ویتامینها است. ما در مقاله خوراک دام و طیور به بررسی هریک از این مواد مغذی و چرایی اهمیت آن پرداخته ایم.
چگونه خوراک مرغ متعادل براساس سن آماده کنیم؟
همانطور که در بخش قبل بیان کردیم در هنگام خرید یا تهیه مواد خوراک مرغ، بسیار مهم است که نیازهای غذایی مرغ را بسته به سن، نژاد و هدف پرورش در نظر بگیرید. جوجهها همانند انسانها در مراحل مختلف رشد نیازهای متفاوتی دارند. در سنهای پایینتر جوجهها نیاز پروتئین بیشتر برای رشد خود دارند. همچنین بسته به اینکه مرغ تخمگذار پرورش میدهید یا جوجه گوشتی، تغذیه آن متفاوت است. مرغهای گوشتی در دوره پرورش خود نیاز به پروتئین بیشتری دارند، چراکه آنها برای تولید گوشت پرورش مییابند.
به علاوه توجه به مواد تشکیل دهنده و محتوای غذایی در خوراک طیور مهم است. برای اینکار میتوانید نگاهی دقیق به آنالیز خوراک مرغ شرکتهای تجاری بیاندازید. چرا که شما باید بین تمامی مواد اصلی (پروتئین، کربوهیداریت و چربی) و ریز مغذیها (ویتامینها و آنزیمها) تعادل ایجاد کنید.
مورد دیگری که لازم است به آن توجه کنید، غذای جوجه مرغ بنا به ویژگیهای منطقه جغرافیایی و مواد در دسترس است. چه موادی در دسترس است؟ چه موادی ارزانتر است؟ و اینکه هر ماده چه خواصی دارد و از چه ترکیباتی ساخته شده است.یکی از موارد بسیار مهم در تولید خوراک ارزان تمام شده آن با کیفیت خوب است. یکی از موارد بسیار مهم در تولید خوراک ارزان تمام شده آن با کیفیت خوب است. از همین رو جیره نویسی خوراک بسیار مهم است.
مزایای مواد غذایی پروتئینی مختلف در خوراک مرغ
خواص مواد مختلف متفاوت است. مواد غذایی زیادی هستند که سرشار از کربوهیدات و پروتئین هستند. مواد غذایی پروتئینی که معمولا برای دان مرغ استفاده میشوند، به شرح زیر است:
• سویا
• ذرت
• گندم
استفاده و مزایای ویتامینها و مکملها در دان مرغ
از اجزای مهم رژیم غذایی مرغ ویتامینها و موادمعدنی هستند. بدون ریزمغذیهای لازم، جوجهها مستعد بیماری و سوءتغذیه هستند. برای رساندن ویتامین، کلسیم و دیگر ریزمغذیها باید خواص مواد غذایی مختلف را بدانیم. در زیر ما خواص موادغذایی مختلف را بیان کردیم:
• آراگونیت (Aragonite) یا سنگ آهک (limestone) منبع غنی کلسیم است.
• پوسته صدف (Oyster shell) سرشار از کلسیم است.
• شن (Grit) به هضم غذا کمک میکند.
• نمک سدیم برای رشد مناسب ضروری است.
• پروبیوتیک (Probiotic) به هضم کمک میکند.
• بذر کتان (Flaxseed) سرشار از اسیدهای آمینه و امگا 3 است.
• مکملهای معدنی (Mineral supplement) همچون استخوانها، تخم و الکترولیتها حمایت میکنند.
• پودر ماهی (Fish meal) سرشار از اسیدهای آمینه، امگا 3 و پروتئین است
• مخمر کشت (culture yeast) منبع غنی از ویتامین B، مواد معدنی، آنزیمهای گوارشی است.
• دارچین (Cinnamon) آنتی باکتریال، آنتی اکسیدان
• پونه کوهی (Oregano Supports) از سیستم ایمنی بدن در برابر عفونتها محافظت میکند.
• فلفل کاین (Cayenne) از گردش خون به خصوص در فصل زمستان پشتیبانی میکند.
مقاله: همچنین میتوانید مقاله فواید پروبیوتیکها برای مرغ و طیور مطالعه فرمایید.
جیره غذای مرغ – رعایت اصول جیره نویسی دان مرغ
اصولا در شیوه پرورش خانگی مرغ، خیلی به جیره نویسی توجه نمیشود. بیشتر هدف پرورش ارزان قیمت و استفاده از مواد غذایی دور ریز است. اما اگر تعداد پرورش جوجههای شما بیشتر و قصد پرورش هدفمند را دارید، بسته به هدف پرورش مرغ گوشتی یا تخمگذار خوراک جوجه متفاوت است. شما با توجه به خواص مواد، هدف پرورش و نژاد انتخابی مرغ باید جیره مرغ خود را بنویسید. در اینترنت جیرههای غذایی زیادی برای مرغ تخمگذار و جوجه گوشتی موجود است که شما از آنها برای تهیه خوراک مرغ خود میتوانید استفاده کنید.
اما پیشنهاد ما این است که حتما اینکار را به متخصص جیره نویس بسپارید تا بهترین فرمول دان را در اختیار شما قرار دهد. متخصص جیره نویس در برنامههای مخصوص جیره نویسی مواد موجود را بنا به قیمتهایشان در برنامه وارد میکند. سپس برنامه مقرون به صرفهترین فرمول را پیشنهاد میدهد. البته اینکار به این سادگی که بیان شد نیست.
به طور مثال دانه گندم و دانه ذرت هر دو مواد غنی و بسیار مفید در تولید دان طیور هستند. اما گندم گرانتر از ذرت است. همچنین گندم به دلیل داشتن پلی ساکاریتهای غیر نشاستهای دارای مواد ضدتغذیه است که باعث بهم زدن دستگاه گوارش میشود. همچنین به دلیل خواص چسبندگی در صورت استفاده نادرست باعث چسبندگی مقعد میگردد. شاید در اینجا شما فکر کنید که گزینه درست انتخاب ذرت باشد! اما همین خاصیت چسبندگی بسیار مناسب برای تولید دان پلت است، چرا که به قوام پلت کمک میکند. از همین رو به جای استفاده از پلت بایندرهای مصنوعی میتوان از گندم استفاده کرد. با ترکیب کمی گندم، ذرت و 20 تا 30 درصد آنزیمهای خوب در خوراک طیور میتوانید به یک جیره ایدهآل دست یابید.
همچنین گندم برای مرغ در سنین پایین به دلیل شکل نگرفتن کامل دستگاه گوارش مشکلساز است، اما در سنین بالا نه. به همین دلیل ممکن است در تغذیه مرغ مادر یا مرغ تخمگذار بیشتر استفاده شود.
با توجه به موارد ذکر شده، رسیدن به فرمول خوراک با بهترین قیمت که منجری به ضریب عملکرد خوب گردد، هنر دست جیره نویس است.
مقاله: در مقاله جیره نویسی به بررسی انواع روشها پرداختهام.
برای مرغ ذرت بهتر است یا گندم
همانطور که در بخش جیرهنویسی توضیح دادیم، همچی بستگی به فرمولاسیون خوراک شما و مواد در دسترس شما دارد. اما بطور کلی به دلیل ارزانتر بودن ذرت از گندم، استفاده از ذرت با میزان بیشتر در خوراک مرغ معمولتر است.
بافت (Texture) خوراک
در موقع آسیاب کردن دان یا خوراک مرغ، بسیار مهم است که بدانیم باید چه میزان و با چه قوامی موارد خرد شوند؟ بطور کلی خوراکهای تجاری دارای سه بافت استاندارد هستند: مَش، کرامبل و پلت. نوع بافت به پرنده بستگی دارد. همچنین هریک از این بافتها خصوصیات و مزایا و معایبی دارد که ما در یک مقاله با عنوان تفاوت خوراک مش، کرامبل و پلت به بررسی آن پرداختیم.
اهمیت سایز مواد و دانهها در دان مرغ
در تولید خوراک مرغ سایز مواد در دان نیز بسیار مهم است. توجه به خواص فیزیکی مواد از جمله بافت، اندازه ذرات و طعم خوش آن و عاری از ناخالصی بودن حائز اهمیت است.
در ژورنال طیور انتشارات Since Direct سال 2024 مقالهای به بررسی تاثیر اندازه ذرات ذرت و شکل خوراک بر عملکرد، ویژگیهای لاشه، قابلیت هضم مواد مغذی و رشد دستگاه گوارش جوجههای گوشتی از روز اول تا ۳۹ روزگی پرداخته است. نتایج نشان داد که جوجههایی که با پلتهای ۳ و ۴ میلیمتری تغذیه شده بودند، وزن بدن، مصرف خوراک بیشتری داشتند و ضریب تبدیل خوراک آنها بهتر بود. همچنین، جوجههایی که با ذرات ذرت ۷۵۰ میکرومتری تغذیه شده بودند، وزن بدن و مصرف خوراک بیشتری داشتند. پلتهای ۳ میلیمتری باعث افزایش وزن لاشه و سینه شدند. قابلیت هضم مواد مغذی در رژیمهای پلت شده، به ویژه با افزایش اندازه ذرات ذرت از ۷۵۰ به ۱۵۵۰ میکرومتر، بیشتر بود. در نهایت، جوجههایی که با پلتهای ۳ و ۴ میلیمتری تغذیه شده بودند، قابلیت هضم مواد مغذی بیشتری داشتند و عملکرد بهتری نسبت به جوجههایی که با خوراک پودری تغذیه شده بودند، نشان دادند.
تجهیزات مورد نیاز برای تولید دان مرغ
زمانی که تعداد جوجههای شما کم است، میتوانید از چرخ گوشت یا غذاساز برای آسیاب کردن خوراک مرغ استفاده کنید. اما شما میتوانید سرمایهگذاری کرده و یک آسیاب آرد صنعتی تهیه کنید، تا به شما در تهیه خوراک ارزان کمک کند. همچنین باید به کیسه برای ذخیرهسازی دان مرغ فکر کنید.
همچنین شما به یک میکسر جهت مخلوط کردن مواد نیاز دارید. تا اینجا شما میتوانید به خوراک مَش دست یابید. در صورتی که میخواهید خوراک پلت تهیه کنید، نیاز به یک دستگاه پلت ساز نیز دارید. در مورد پلت کردن خوراک، نیاز به کمک کننده پلت هم نیز دارید. در مقالهای که ما به بررسی کامل خوراک پلت پرداختهایم.
مقاله: پلت و روش پلت کردن در این مقاله روش ساخت پلت و بزارهای مورد نیاز را برای آماده سازی خوراک پلت توضیح دادهایم.
مراحل تولید خوراک طیور
تولید خوراک طیور بهطور کلی به مراحل زیر تقسیم میشود:
• دریافت (receiving)
• تمیز کردن مواد غذایی (cleaning of feed ingredients)
• خردکردن مواد اولیه (crushing of raw materials,)
• بچینگ (batching)
• مخلوط کردن (mixing)
• گندله یا پلت سازی (pelletizing)
• بسته بندی خوراک نهایی (packaging of finished feed)
تمیز کردن مواد اولیه: در تولید خوراک طیور، تمیز کردن مواد قبل از شروع فرآوری یک روند خوب است. با سیستم الک کردن ضایعات و هرگونه مواد ناخالص از مواد اصلی جدا میشود. همچنین در کارخانهها مواد در واحد آزمایشگاه کنترل و کیفیت اول آزمایش و بررسی شده و در صورت تایید وارد چرخه تولید خواهد شد.
خرد کردن: جهت خردکردن غلات و مواد اولیه از آسیابهای مخصوص استفاده میشود. این دستگاههای آسیاب در ابعاد مختلف طراحی و تولید شدهاند. آسیاب چکشی و آسیاب غلطکی از انواع آسیابها است.
مخلوط کردن (mixing): میکسر برای مخلوط کردن مواد اولیه مختلف مورد استفاده در فرمولاسیون خوراک طیور استفاده میشود. در اینجا، مواد خام مختلف مورد استفاده در فرمولاسیون خوراک طیور با افزودنیها و مکملها، روغنها یا چربیها لازم خوراک مرغ و داروها مخلوط میشوند. یک میکسر خوب تضمین میکند که بالاترین استانداردهای کیفیت رعایت میشود.
گندله یا پلت سازی (pelletizing): دستگاه پلت خوراک طیور فقط کار پلت سازی را انجام میدهد تا خوراک طیور برای مرغ مناسبتر باشد. وظیفه آن تولید خوراک گلولهی یکپارچه از تمام مواد افزودنی، مکملهای خوراک، مخلوط و افزودنیها است. داشتن پلت خوب به معنای دادن «خوراک کامل» به مرغ است و یک کارخانه خوراک خوب بهترین نرخ تبدیل را تضمین میکند.
ساخت دان کرامبل و کرامبلر: دان پلت برای سنین مختلف مرغ سایزهای متقاوتی دارد. این سایزبندی بسته به منقار مرغ است. گاهی نیاز است دان تولید شده بین دو سایز مربوطه باشد، به همین دلیل دان را با دستگاه کرامبلر در سایز مشخص خورد میکنند. اینگونه دان کرامبل ساهته میشود.
غربالگری، خنک سازی و بستهبندی: در نهایت کیفیت دان پلت مرغ آماده شده، در آزمایشگاه کنترل و کیفیت از لحاظ شیمیایی و ظاهری مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. در صورت داشتن کیفیت عالی محصول اجازه خروج از کارخانه را پیدا میکند.
تهیه دان مرغ در خانه
تولید دان مرغ در خانه نیز تقریبا همانند، روشی است که در بالا ذکر شد. ابتدا شما توسط یک متخصص جیره نویس یک جیره مناسب برای گله خود تهیه میکنید. بعد از تهیه مواد، و تمیز کردن آنها، دانهها را در سایز مناسب در آورده. بعد از آن آنها را با هم مخلوط میکنید. در این صورت شما خوراک مش دارید. با استفاده از یک دستگاه پلت ساز خانگی میتوانید دان پلت برای گله خود تهیه کنید.
تجهیزات مورد نیاز برای تولید دان در مقیاس کوچک
تولید دان در مقیاس کوچک، به ویژه برای پرورش حیوانات خانگی یا مزارع کوچک، میتواند بسیار مفید باشد. برای این کار، به تجهیزات خاصی نیاز خواهید داشت. این تجهیزات بسته به نوع دان مورد نظر (پودری، پلت شده و…) و میزان تولید، متفاوت خواهد بود.
به طور کلی، تجهیزات اصلی مورد نیاز تولید خوراک دام و طیور عبارتند از:
- آسیاب: برای خرد کردن مواد اولیه مانند غلات، دانهها و سایر افزودنیها به اندازه ذرات مناسب.
- میکسر: برای مخلوط کردن یکنواخت مواد اولیه و افزودنیها به منظور ایجاد یک ترکیب غذایی همگن.
- پلتزن (اختیاری): اگر قصد تولید دان پلت شده را دارید، به یک پلتزن نیاز خواهید داشت تا مخلوط را به شکل گلولههای کوچک فشرده کند.
- خشککن (اختیاری): برای کاهش رطوبت دان و جلوگیری از کپک زدن، به خصوص اگر از مواد اولیه با رطوبت بالا استفاده میکنید.
- بستهبندی: برای بستهبندی دان تولید شده در بستهبندیهای مناسب.
10 ایده برای تهیه دان ارزان قیمت برای گله جوجه در پرورش خانگی
پرورش جوجه گوشتی سودآوری خوبی دارد، اما هزینههای خوراک گله بالا است. شاید در تعداد کم پرورش شما مشکلی با هزینهها نداشته باشید. اما در یک گله بزرگ کاهش هزینهها بسیار مهم است. بطور کل 70 درصد هزینههای پرورش جوجه برای خوراک دان مرغ است. برای اینکه بتوانید خوراک ارزان قیمت و با کیفیت تهیه کنید، روشهای زیر میتواند کارآمد باشد.
آزاد گذاشتن جوجهها - پرورش جوجهها در مرتع
یکی از راههای ارزان قیمت در سیستم پرورش خانگی برای تغذیه مرغ، پرورش جوجهها در مرتع و هوای آزاد است. یافتن حشرات، تغذیه از علفهای هرز و دانههای کافی که برای سلامت آنها بسیار مفید است. همچنین از مکملها به عنوان غذای تکمیلی برای جوجهها استفاده کنید. بخصوص اگر در مکانهای زندگی میکنید که در زمستان، رشد علوفه کم و یا حتی متوقف میشود.
از طرفی این روش معایبی نیز دارد. عموما پرندگان بسیاری از موادی را که میخورند، نمیبینند. به همین دلیل ممکن است مواد خطرناکی همانند: فوم، میخ، پیچ، منگنه، شیشه و … که در مراتع هستند را نیز خورده، و خفه شوند. مورد دیگر اینکه، پرورش در محیط باز مرغ را در معرض تماس با پرندگان دیگر (از جمله پرندگان مهاجر) قرار میدهد. در نتیجه خطر ابتلا به بیماریهای ویروس، الخصوص آنفولانزای مرغی را در آنها افزایش میدهد.
تغذیه با دانههای جوانه زده (Sprouted Seeds)
این موضوع جدیدی است که در دنیای پرورش مرغ بسیار مطرح است. چراکه غلات گران و در عین حال جز اصلی رژیم غذایی مرغ است. اگر اجازه بدهید دانهها جوانه زده و بعد آن را به جوجه مرغهای خود بدهید، سود بیشتری میکنید.
میتوانید یک کیسه گندم خریده، و در یک سینی کم عمق آب قرار، در مقابل نور خورشید قرار دهید تا جوانه بزند. پس از یک هفته، شما علوفههای تازه برای جوجههای خود دارید. مواد مغذی علوفه بیشتر از دانه است. همچنین با جوانه زدن بذر، وزن و مقدار خوراک تا 10 برابر افزایش مییابد.
دانههای تخمیر شده (fermented seeds)
• تخمیر باعث ایجاد پروبیوتیکهای مفید میشود که به سیستم گوارشی پرنده کمک میکند • مرغها زودتر سیر میشوند • سیستم ایمنی پرنده را نیز افزایش میدهد
نکته: در صورت مشاهده هرگونه کپک روی مواد یا آب، از استفاده آن برای مرغ خودداری کنید. دانههای خیس محل ایجاد هرگونه باکتری است. ممکن است در این شرایط باکتریهای غیر مفید نیز ایجاد شود.مقاله: چگونه کنسانتره مرغ درست کنیم
ممنوعیتهای غذای برای جوجهها
غذاهای شامل شکلات، پیاز، سیر، آووکادو، سیب زمینی خام، مرکبات، برنج نپخته و لوبیاهای نپخته به جوجه مرغها نباید داد. حتما قبل از اضافه کردن مواد غذایی جدید، در رژیم غذایی جوجه با یک متخصص تغذیه طیور مشورت کنید. همچنین از دادن غذای بیش از حد به جوجهها خودداری کنید. دادن غذای زیاد به جوجهها موجب انسداد چینه دان در جوجهها خواهد شد.
مقاله: شناخت دستگاه گوارش مرغ
تولید خوراک مرغ گوشتی به صرفه است یا خرید دان کامل؟
بیشترین اقدامات برای بهبود شاخص بهرهوری خوراک مرغ گوشتی، ایجاد تعادل بین انرژی و اسیدآمینه و یا بهبود هضم مواد مغذی به روشهای مختلف است. به همین دلیل نوشتن جیرهنویسی یکی از مسائل بسیار مهم در تولید خوراک طیور است. همچنین به دلیل اینکه کارخانههای تولید خوراک دام و طیور در مقیاس بالا خوراک تولید میکنند، از مواد با کیفیت بالا استفاده میکنند. در تمامی موارد مواد در آزمایشگاههای کنترل و کیفیت کارخانه مورد بررسی قرار میگیرد، مواد با مرغوبیت کمتر از چرخه خارج میشود. به همین دلیل در نهایت خوراک یکدست تولید میکنند، که باعث پرورش گله یکدست میشود. مورد دیگری که در اینجا به آن میتوان اشاره کرد، گاهی ممکن است بعضی مواد به طور مثال سویا مرغوب کمیاب شود ، در چنین شرایطی کارخانهها به دلیل داشتن مجوز تولید خوراک دام و طیور به این مواد دسترسی دارند. موارد گفته شده در روش سنتی و تولید خانگی خوراک طیور و دام امکان پذیر نیست.
به همین دلیل حتی اگر خرید دان کامل مرغ برای پرورش دهنده گرانتر از تولید آن باشد، در نهایت به ضریب تولید بهتری دست پیدا خواهد کرد که این هزینه را جبران خواهد کرد. به همین دلیل در نهایت بهتر و به صرفهتر خواهد بود که شما از مواد خوراک دان مرغ گوشتی آماده استفاده کنید. چرا که مواد داخل این خوراک بارها توسط کارخانه تولیدکننده آزمایش و تست شده است. همچنین برای مثال شرکت تولیدکننده خوراک دام و طیور جهان کاوه همیشه سعی کرده است از بهترین مواد مرغوب همچون سویا آرژانتینی و ذرت برزیلی استفاده کند. به علاوه این شرکت جهان کاوه دارای گواهینامه HACCP و GMP که نشانه استفاده از مواد ایمن و سالم است را داراست.
منبع:
2 پاسخ
راجب خط تولید دان مرغ بصورت کرامبل توضیح کامل میخواستم. ساعتی حدود۳۰۰کیلو گرم
ما در مقاله خوراک مش، کرامبل و پلت به تفاوت های این سه نوع دان پرداختیم.
همچنین روش ساخت دان پلت رو در مقاله پلت توضیح دادیم. کرامبل در واقع دان پلت شده با کرامبلر (دستگاه کرامبل) به ذرات کوچکتر خرد می شوند، تا قوام آن نرم تر و سایز آنها کوچکتر شود.