تنش گرمایی در مرغ
استرس گرمایی در طیور | عوارض، راه‌های درمان و پیشگیری از تنش گرمایی در طیور
استرس گرمایی در طیور را مانند هر استرس دیگری یکی می‌تواند باعث اختلال در هموستاز و تعادل داخلی پایدار طیور شود. استرس یک پاسخ بیولوژیکی برای به دست آوردن مجدد تعادل است. دمای بالای محیطی یکی از مهمترین عوامل استرس زای محیطی برای تولید طیور است که باعث زیان اقتصادی قابل توجهی در صنعت می‌شود. تغییرات آب و هوایی شیوع و شدت شرایط تنش گرمایی را در بیشتر مناطق تولید طیور در دنیا افزایش داده است.
وقتی به دلیل دما و رطوبت هوا دمای بدن پرنده به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند، طیور در معرض استرس گرمایی قرار می‌گیرند. استرس گرمایی در طیور منجر به نفس نفس زدن، افزایش مصرف آب و در نهایت منجر به مرگ پرنده می‌شود. در چنین شرایطی مدیریت فضای مرغداری برای پیشگیری بسیار مهم است. اینکه بدانیم اصلا استرس گرمایی طیور چیست؟ چه زمان رخ می‌دهد؟ و چه باید کرد؟
گرمای بدن طیور چگونه تولید می‌شود؟
طیور موجوداتی خونگرم هستند، در نتیجه دمای بدن خود را مستقلاً در محدوده ثابتی نگه می‌دارند. این فرآیند به تنظیم دمای بدن معروف است. تنظیم دمای بدن در طیور برای حفظ عملکردهای حیاتی بدن مانند متابولیسم، هضم و تولید مثل ضروری است. گرمای بدن طیور از طریق فرآیندهای مختلفی تولید می‌شود که شامل موارد زیر است:
- متابولیسم: مهمترین منبع تولید گرما در بدن طیور، متابولیسم است. فرآیندهای متابولیکی مانند تنفس، هضم و جذب مواد مغذی، همگی با تولید گرما همراه هستند.
• فعالیت عضلانی: تمامی فعالیت‌های عضلانی در طیور ایجاد گرما می‌کند. فعالیت‌هایی همچون راه رفتن، دویدن، بال زدن یا حتی لرزیدن، تخمگذاری و تولید گوشت. به همین دلیل در سرما پرندگان برای حفظ دمای بدن خود، متابولیسم خود را افزایش می‌دهند و ممکن است بیشتر لرزش داشته باشند.
• محیط: محیط پیرامون مرغ یا طیور از موارد دیگر بر گرم شدن بدن است.
در این بین برخی موارد بر تولید گرمای بدن مرغ موثر است. عواملی همچون:
- سن: جوجه‌ها چون جثه کوچکتر و سطح بدن کمتر نسبت به وزن خود دارند، متابولیسم سریعتری نسبت به پرندگان بالغ دارند. به همین دلیل گرمای بیشتری تولید می‌کنند.
- نژاد: جثه و سیستم متابولیسمی بدن نژادهای مختلف طیور با یکدیگر متفاوت است که بر تولید گرما تأثیر می‌گذارد.
- جنسیت: به طور کلی خروس متابولیسم سریعتری به نسبت مرغ دارد، در نتیجه گرمای بیشتری تولید می‌کنند.
- فعالیت: پرندگان فعال‌تر گرمای بیشتری به نسبت پرندگانی کم‌تحرک تولید می‌کنند.
- تغذیه: رژیم غذایی پرندگان می‌تواند بر متابولیسم آنها و در نتیجه تولید گرما تأثیر بگذارد.
- دمای محیط: دمای محیط نقش مهمی در تولید گرما توسط پرندگان دارد. در هوای گرم، پرندگان برای دفع گرمای اضافی بدن خود باید بیشتر تلاش کنند.
طیور چگونه خود را خنک می‌کنند | جوجه چگونه گرمای بدن را دفع می‌کنند؟
تمامی طیور به دلیل نداشتن غدد عرق که به کاهش دما در بدن کمک می‌کند، از روش‌های دیگر برای دفع حرارت بدن خود استفاده می‌کنند، که البته همیشه کارآمد نیستند. مکانیسم‌های که مرغ و طیور گرما را دفع می‌کنند، شامل موارد زیر است:
- تابش (Radiation): تابش زمانی است که پرنده گرما را از سطح پوست خود از طریق هوا به جسم دیگری از جمله پرندگان دیگر منتقل می کند. اما پوشش پر این جریان را برای آنها محدود می‌کند. همچنین تراکم بالای گله در ماه‌های گرم تابستان به یک چالش تبدیل می شود.
- همرفت (Convection): پرندگان با ایجاد جریان هوا روی بدن خود تلاش برای کم کردن دمای بدن خود می‌کنند. بال زدن یکی از این روش‌ها است که جریان هوا بر بدن خود افزایش می‌دهند و به این ترتیب گرما از دست می‌دهند. همچنین جوجه‌ها اغلب بال‌های خود را بالا می‌برند تا پوست کم پر بدن خود را خنک کنند. در واقع با این روش سطح بدن خود را که در معرض جریان هوا قرار گیرد افزایش می‌دهند.
- هدایت (Conduction): پرندگان با انتقال گرما به اجسام خنک تری که با آنها در تماس هستند، مانند دانخوری‌ها (Feeders)، سکوها (slats) یا مه پاش‌ها (water from sprinklers)، گرمای بدن را از طریق رسانایی از بین می‌برند. این جریان برای طیور تخمگذار که در قفس هستند به درستی صورت نمی‌گیرد. چرا که در قفس سطوحی برای خنک کردن طیور وجود ندارد.
- تبخیر(Evaporation) : طیور با تبخیر آب از سطح پوست و دستگاه تنفسی خود، گرما را از دست می‌دهند. در واقع در این روش مرغ با نفس نفس زدن، سرعت تبخیر آب از سطح دستگاه تنفسی خود را افزایش می‌دهند و در نتیجه گرمای بدن خود را دفع می‌کند. البته در فضای که رطوبت هوا بالاست، این روش برای طیور کارآمد نخواهد بود. چرا که رطوبت بالا مانع تبخیر می‌گردد.
هنگامی که دمای بدن پرنده به 41 درجه سانتیگراد (106 درجه فارنهایت) می‌رسد، فرآیندهای دفع گرما به طور قابل توجهی تغییر می‌کنند. راندمان مکانیسم‌های تابش، هدایت و همرفت کاهش می‌یابد و تبخیر آب از طریق مجاری تنفسی به واسطه نفس نفس زدن، به اصلی‌ترین روش دفع گرما تبدیل می‌شود. تبخیر هر گرم آب، 540 کالری انرژی از بدن طیور خارج می‌کند.
علاوه بر این، حفره‌های بینی پرندگان وظیفه فیلتر کردن گرد و غبار و باکتری‌های موجود در هوای ورودی به دستگاه تنفسی را بر عهده دارند. با این حال، استفاده از سیستم تنفسی برای دفع گرمای تبخیری می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی ثانویه را افزایش دهد. در نهایت، در صورت ناتوانی در دفع گرمای اضافی، پرندگان دچار خستگی ناشی از گرما می‌شوند که می‌تواند پیامدهای منفی متعددی به همراه داشته باشد.
دمای بدن مرغ
استرس گرمایی طیور (Heat Stress) چیست و چه زمانی رخ می‌دهد؟
با افزایش دما، پرندگان رفتار خود را تنظیم می‌کنند، و مصرف خوراک آنها کاهش می‌یابد. این تغییر دمایی کمک می‌کند تا دمای بدن پرنده افزایش پیدا نکند. زمانی که دمای محیط بیش از اندازه بالا رود، دمای بدن طیور به دمای کشنده می‌رسد. استرس گرمایی نتیجه تنظیم حرارت ناموفق در مرغ یا طیور است. زیرا میزان گرمای جذب یا تولید شده توسط بدن آنها بیشتر از دفع گرما است.
در واقع استرس گرمایی یا تنش گرمایی مرغ پاسخ پرنده به افزایش بیش از حد دمای محیط است. استرس گرمایی مرغ (HS) زمانی رخ می‌دهد که دمای مرکزی بدن مرغ به دلیل اتلاف حرارت، ضعیف شده و توان مقابله با گرما را به مرور زمان از دست می‌دهد. در تنش گرمایی دما و رطوبت نقش مهمی دارد. به همین دلیل بسیار مهم است که دما و رطوبت در مرغداری اندازه گیری شود. یکی از زمان‌های که طیور ممکن است درگیر تنش گرمایی شوند، در زمان حمل و نقل جوجه های یک روزه است. از شرایط بد حمل و نقل و یا زیاد ماندن در دستگاه انکوباتور ممکن است جوجه دچار تنش گرمایی شود. به همین دلیل بسیار مهم است که در هنگام خرید جوجه یک روزه نکات خرید را رعایت کنیم.
درجه حرارت – دمای سالن در پرورش طیور
دمای تعادل (The thermoneutral zone) محدوده‌ای از دمای محیط است که یک موجود زنده در آن دما می‌تواند در آسایش زندگی کند. این دما به سن و نژاد، رطوبت محیط، شرایط ساختمان و … بستگی دارد. در دمایی متعادل تولید گرما توسط بدن به حداقل می‌رسد. دمای تعادل یا بهینه برای رفاه و عملکرد طیور – به اصطلاح منطقه حرارتی – بین 18 تا 22 درجه سانتیگراد است. هنگامی که پرندگان در این محدوده دمایی نگهداری می‌شوند، مجبور به صرف انرژی برای حفظ دمای بدن خود نیستند.
رطوبت بالا مرغداری و تنش گرمایی جوجه
انواع تنش گرمایی طیور و قابلیت انطباق با استرس گرمایی
این عدم تعادل انرژی تحت تاثیر عوامل محیطی مانند نور خورشید، تابش حرارتی، دمای هوا، رطوبت و تراکم نگهداری (تعداد حیوانات در واحد فضا) قرار دارد. همچنین عواملی مرتبط با خود حیوان مانند وزن بدن، نوع و توزیع پر، وضعیت کم آبی، میزان متابولیسم و مکانیسم‌های تنظیم حرارت بدن بر این عدم تعادل اثر می‌گذارند.
هنگامی که دمای محیط از محدوده ایده‌آل فراتر رود، حیوانات برای دفع گرمای اضافی، مکانیسم‌های تنظیم حرارت خود را فعال می‌کنند. این مکانیسم‌ها شامل تغییرات رفتاری، پاسخ‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی بدن می‌شوند.
استرس گرمایی به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شود. تنش گرمایی حاد به افزایش ناگهانی و کوتاه مدت دمای محیط (در عرض چند ساعت) اشاره دارد. در حالی که در تنش گرمایی مزمن، دماهای بالا برای دوره‌های طولانی‌تر (چند روز) باقی می‌مانند. برخی مطالعات نشان می‌دهند، در برخی شرایط، طیور تا حدی می‌توانند با استرس گرمایی حاد کنار بیایند. با این حال، در بلند مدت، مکانیسم‌های جبرانی بدن برای حفظ سلامت و عملکرد کافی نیستند و پرنده دچار مشکل می‌شود.
علائم استرس گرمایی طیور | چگونه بفهمم مرغ من استرس گرمایی دارد؟
با افزایش دما بیش از حد معمول، پرندگان برای حفظ تعادل دمای بدن، رفتار خود را تغییر می‌دهند. بدن پرنده با تبخیر آب از طریق مجاری تنفسی سعی می‌کند، خود را خنک کند. طیور با نفس نفس زدن و باز کردن بال‌های خود تلاش می‌کنند تا دمای بدن خود را پایین بیاورند. همچنین مصرف آب پرنده افزایش می‌یابد.
اگر شرایط محیطی تغییر نکند و پرنده تسکین نیابد، علائم بدتر شده و حتی ممکن است کل گله تلف شود. به طور خلاصه، رفتارها و تغییراتی که در پرندگان در هنگام استرس گرمایی مشاهده می‌شود، عبارتند از:
- کاهش رفتارهای اجتماعی: پرندگان در گرما تمایل کمتری به تعامل با یکدیگر دارند.
کاهش ایستادن: مرغ‌ها در گرمای شدید بیشتر دراز می‌کشند یا می‌نشینند. - باز کردن بال‌ها: پرندگان برای افزایش سطح تبخیر و دفع گرما، بال‌های خود را از بدن دور می‌کنند.
بی‌حالی و کندی: پرندگان در گرما تمایل به فعالیت کمتری دارند و ممکن است بی‌حال و کسل به نظر برسند. - لرزش و گیجی: در موارد شدید استرس گرمایی، ممکن است پرندگان دچار لرزش و گیجی شوند.
- اسهال: یکی از دلایل اسهال آبکی مرغ گرمازدگی است. مدفوع پرندگان در گرما شل و آبکی می‌شود.
- کاهش اشتها: پرندگان در گرمای شدید تمایل کمتری به خوردن غذا دارند.
افزایش مصرف آب: پرندگان در گرما برای جبران آب از دست رفته، آب بیشتری می‌نوشند. - نفس نفس زدن: پرندگان در ابتدا به آرامی نفس نفس می‌زنند، اما در موارد شدید، تنفس آنها تند و سریع می‌شود.
تیرگی رنگ پوست: به دلیل تغییر گردش خون در بدن، جوجه‌ها ممکن است در گرما دچار تیرگی رنگ پوست شوند. - تشنج: در موارد بسیار شدید استرس گرمایی، ممکن است پرندگان دچار تشنج شوند.
- مرگ و میر: در صورت عدم اقدام برای مقابله با استرس گرمایی، ممکن است تلفات زیادی در گله رخ دهد.
- دور شدن از یکدیگر: جوجه‌ها برای خنک شدن، از یکدیگر فاصله می‌گیرند و به سمت مکان‌های خنک‌تر یا سطوح خنک مانند دیوارها حرکت می‌کنند.
در صورت مشاهده علائم استرس گرمایی در گله‌تان، باید اقدامات فوری برای خنک کردن پرندگان و کاهش دمای محیط انجام دهید.
درمان گرمازدگی جوجه مرغ: راهکارهای فوری درمان استرس گرمایی طیور
درمان استرس گرمایی زمانی بیشترین موفقیت را خواهد داشت که در مراحل اولیه، یعنی زمانی که پرندگان هنوز آسیب جدی ندیده‌اند، آغاز شود. هنگامی که دمای بدن جوجه مرغ به 46 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد، حتی با تلاش‌های زیاد برای نجات جوجه‌ها، احتمال مرگ آنها بالا می‌رود.
بهترین زمان برای درمان استرس گرمایی مرغ، در لحظات اولیه افزایش دمای بدن جوجه از ناحیه گرمای خنثی (محدوده دمایی که در آن جوجه ها قادر به رفتار طبیعی هستند) است. این درمان فوری با جلوگیری از تشدید شرایط، جان جوجه‌ها را نجات خواهد داد. هنگامی که دمای بدن جوجه‌ها از محدوده گرما خنثی فراتر می‌رود (46 درجه سانتیگراد)، آنها سعی می‌کنند با تغییر رفتار خود را خنک کنند. در مراحل اولیه استرس گرمایی جوجه مرغ مراحل زیر را انجام دهید:
- استفاده از محلول الکترولیت و ویتامین: با مشورت دامپزشک و دوز مناسب از الکترولیت و ویتامین را به آب خنک آشامیدنی جوجه‌ها اضافه کنید. اینکار تا زمانی که جوجه‌ها غذا خوردن را از سر بگیرند، چند بار در روز تکرار کنید. تاکید می‌کنیم اینکار را زیر نظر متخصصین این حوزه انجام دهید.
- جدا کردن جوجه‌ها: پرندگان را به گروه‌های کوچک جدا کنید. آنها را بلند نکنید، بلکه با تشویق به راه رفتن، به کاهش دمای بدنشان کمک کنید.
- حذف دسترسی به شن: به مدت 3 روز دسترسی جوجه‌ها به شن را حذف کنید.
- مه‌پاشی: مه‌پاشی در سالن برای خنک کردن جوجه مرغ‌ها. برای مرغ تخمگذار سقف قفس را با آب مه‌پاشی نکنید.
تهویه هوای سالن: برای ایجاد جریان هوای بیشتر و پایین آوردن دمای سالن، فن‌های بیشتر روشن کنید. - استفاده از آب خنک: در منبع آب متصل به آبخوری‌های مرغداری یخ بریزید تا مرغ‌ها بتوانند با نوشیدن آب خنک دمای بدن خود را پایین بیاورند.
مرغدار از زمان شروع تنش گرمایی پرنده تا شروع تلفات گله چقدر زمان دارد؟
بطور کلی مرغدار حداکثر بین 2 تا 3 ساعت جهت کاهش اثرات تنش گرمایی، مهلت خواهد داشت. در صورت عدم پایش و رسیدگی کامل در ساعات اولیه آغاز تنش شدید گرمایی، حداکثر طی 6 ساعت گله با تلفات بالا روبرو خواهد شد.
در صورت بروز تنش گرمایی جدا از راهکارهایی که در مرحله قبل توضیح دادیم، حتما گله را رصد کنید. اگر طی یک ساعت تغییری در گله مشاهده نشد، و کماکان علائم تنش گرمایی در گله قابل مشاهده است، در صورت داشتن پنجره، پنجره ها و درها را باز کنید. در غیر اینصورت بخشی از دیوار مرغداری را بشکنید تا هوای بیرون به داخل سالن شود. یا حتی شده، پرنده‌‌ها را به بیرون سالن مرغداری هدایت کنید، تا هوای تازه به آنها برسد.
مدیریت استرس گرمایی طیور در سالن مرغداری | چگونه میتوان از تنش گرمایی در طیور جلوگیری کرد؟
هنگامی که مرغ برای زمانی طولی در معرض استرس گرمایی قرار می‌گیرد، دیگر هیچ یک از مکانیسم‌های بدن او نمی‌تواند به آن کمک کند. از آنجای که دیگر دمای بدن پایین نمی‌آید، مرگ و میر در گله به دلیل بیماری‌های قلبی-تنفسی، افزایش می‌یابد. بعضی عوامل مدیریتی از قبیل تهویه مناسب سالن، اعمال تاریکی در موقع استرس گرما، کاهش تراکم سالن و عادت دادن طیور به گرما و برخی عوامل محرومیت غذایی، اصلاح ترکیب جیره و حذف پروتئین اضافی جیره در تخفیف اثرات زیان آور استرس گرمایی موثر است.
گرمای شدید می‌تواند به طور جدی سلامت و تولید مرغ را تحت تاثیر قرار دهد. تنش گرمایی، که در اثر افزایش دمای محیط و رطوبت بالا ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به عواقب منفی از جمله کاهش اشتها، افت راندمان رشد، افزایش تلفات و حتی مرگ و میر شود.
حال وقت آن رسیده به این سوال پاسخ دهیم که چگونه میتوان از تنش گرمایی در طیور جلوگیری کرد؟
- کاهش تراکم سالن: تراکم بالا در گرمای هوا می‌تواند تنش گرمایی را تشدید کند.
- تاریکی: اعمال تاریکی در ساعات گرم روز می‌تواند به کاهش فعالیت مرغ ها و تولید گرمای متابولیک آنها کمک کند.
- عادت دادن به گرما: میتوان با افزایش تدریجی دمای سالن در طول زمان، مرغ ها را به گرما عادت داد.
- تغذیه: در زمان تنش گرمایی، باید از جیره‌های با پروتئین و تراکم انرژی پایین‌تر استفاده کرد.
آب: همچنین، تامین آب آشامیدنی خنک و به مقدار کافی برای مرغ ها ضروری است. - کنترل علائم: در صورت مشاهده علائم تنش گرمایی مانند تنفس سریع، بی‌حالی و کاهش مصرف آب، باید اقدامات فوری برای خنک کردن مرغ ها و کاهش دمای سالن انجام شود.
- تهویه مناسب: استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده مانند کولرها و مه پاش‌ها، و عایق‌بندی مناسب سالن از جمله راهکارهای موثر برای تنظیم دما و رطوبت هستند.
نقش حیاتی تهویه در پیشگیری از تنش گرمایی مرغ و حفظ سلامت طیور
حفظ دمای مناسب در مرغداری برای سلامت و رفاه طیور ضروری است. در گرمای تابستان، تهویه نقش حیاتی در خنک نگه داشتن مرغ‌ها و جلوگیری از استرس گرمایی دارد. در بیشتر موارد، میتوان گرمای گله را با مدیریت جریان هوا به طور موثر کنترل کرد. جابجایی هوا در سطح پرندگان کلید اصلی دفع گرمای تولیدی توسط آنها است. در صورت شدت گرما در فضای مرغداری اولویت اصلی باید روشن کردن و افزایش تهویه برای تخلیه گرما از بدن پرندگان باشد. چرا که اگر ظرفیت تهویه و جریان هوا در مرغداری با توجه به اندازه و تعداد پرندگان موجود نباشد، گله در معرض استرس گرمایی قرار می‌گیرد. بر همین اساس انتخاب سیستم تهویه مناسب بسته به منطقه جغرافیایی و فصول، محاسبه دقیق تعداد فن در مرغداری بسیار حائز اهمیت است.
مقاله: محاسبه تعداد فن در مرغداری و روش‌های تهویه مرغداری به طور کامل به سوالات اینکه از چه تعداد تهویه و فن در مرغداری استفاده شود؟ یا از چه سیستم تهویه‌ای در مرغداری استفاده کنیم؟ پاسخ می‌دهد.
تغذیه اصولی طیور در گرمای تابستان برای پیشگیری از تنش گرمایی مرغ
تغذیه مناسب نقش کلیدی در حفظ سلامت و رفاه طیور در گرمای تابستان ایفا می‌کند. با اجرای برنامه تغذیه‌ای مناسب و اتخاذ تدابیر لازم برای خنک نگه داشتن مرغداری، میتوان از بروز تنش گرمایی در طیور و عواقب منفی آن برای گله جلوگیری کرد. زمانی که پرندگان غذا می‌خورند بنا به فعالیت متابولیسمی بدن آنها، گرما تولید می‌شود. پس بسیار مهم است که در ساعات اوج گرما، مثل ظهر از تغذیه آنها پرهیز کنیم. چرا که در ظهر آنها را مستعد استرس گرمایی می‌کند. به همین دلیل بسیار مهم است تا برنامه غذادهی جوجه‌ها طوری تنظیم شود که پرندگان در ساعت اوج گرما در روز گرمای بدن خود را دفع کرده باشند.
با توجه به اینکه مرغ‌ها اغلب در صبح گرسنه‌تر هستند و تمایل دارند تا سیر شوند، بهتر است برنامه غذادهی آنها همین زمان باشد. این موضوع کمک می‌کند تا مرغ تا قبل از ساعت اوج گرما در روز (معمولاً ظهر) غذای خود را دریافت کرده باشند. سپس با گذشت زمان و گذر از ساعت‌های اوج گرما (که بسته به منطقه زندگی و فصول سال متفاوت است) دان بعدی را برای جوجه‌ها شروع کنند.
همچنین، در طول شب که دمای هوا پایین‌تر است، زمان خوبی برای تغذیه طیور است. در طول شب برای دیدن ظروف غذا (Feeder) میتوان از نورپردازی مناسب استفاده کنید. این امر به پرندگان کمک می‌کند تا به راحتی غذای خود را پیدا کنند و از اتلاف وقت و انرژی آنها جلوگیری می‌شود.
مدیریت چالش‌های تولید مربوط به استرس گرمایی در تولید طیور را میتوان با تنظیم برنامه تغذیه طیور کاهش داد. تغییرات عمده در رژیم غذایی در تابستان همیشه باید بر کاهش استرس اکسیداتیو، حفظ یکپارچگی بافت‌های اپیتلیال در دستگاه گوارش و افزایش تحمل گرما متمرکز شود.
در فصول گرم میتوان از مواد خوراکی با محتوای پروتئینی و چربی کمتر استفاده کرد. این امر به کاهش تولید گرمای متابولیک در بدن پرندگان کمک می‌کند. همچنین، میتوان از خوراک‌هایی با سطوح بالایی از ویتامین‌ها و مواد معدنی استفاده کرد که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن پرندگان در برابر تنش گرمایی می‌گردد. تغییرات عمده تغذیه‌ای که تولیدکنندگان طیور و متخصصان تغذیه باید در طول ماه‌های گرم تابستان در نظر بگیرند شامل موارد زیر است:
- تغییر زمان دان دهی – در ساعات خنک
- استفاده از مواد معدنی
- تامین آب آشامیدنی تمیز و خنک
- استفاده از الکترولیت‌ها در آب
- استفاده از ویتامین‌ها
زمان‌بندی دان مصرفی در تابستان یا فصول گرم برای کنترل تنش گرمایی
از مهمترین عوامل در کنترل تنش گرمایی در مرغداری، زمان دان دهی به طیور است. زمانی که پرندگان غذا می‌خورند بنا به فعالیت متابولیسمی بدن آنها، گرما تولید می‌شود. پس بسیار مهم است که در ساعات اوج گرما، مثل ظهر از تغذیه آنها پرهیز کنیم. چرا که در ظهر آنها را مستعد استرس گرمایی می‌کند. به همین دلیل بسیار مهم است تا برنامه غذادهی جوجه‌ها طوری تنظیم شود که پرندگان در ساعت اوج گرما در روز گرمای بدن خود را دفع کرده باشند.
با توجه به اینکه مرغ‌ها اغلب در صبح گرسنه‌تر هستند و تمایل دارند تا سیر شوند، بهتر است برنامه غذادهی آنها همین زمان باشد. این موضوع کمک می‌کند تا مرغ تا قبل از ساعت اوج گرما در روز (معمولاً ظهر) غذای خود را دریافت کرده باشند. سپس با گذشت زمان و گذر از ساعت‌های اوج گرما (که بسته به منطقه زندگی و فصول سال متفاوت است) دان بعدی را برای جوجه‌ها شروع کنند.
همچنین، در طول شب که دمای هوا پایین‌تر است، زمان خوبی برای تغذیه طیور است. در طول شب برای دیدن ظروف غذا (Feeder) میتوان از نورپردازی مناسب استفاده کنید. این امر به پرندگان کمک می‌کند تا به راحتی غذای خود را پیدا کنند و از اتلاف وقت و انرژی آنها جلوگیری می‌شود.
در واقع میتوان اینگونه بیان کرد متابولسیم بدن مرغ بعد از خوردن دان، طی دو تا سه ساعت بعدی بالا رفته و باعث افزایش دمای بدن پرنده می‌شود. در همین راستا دسترسی به دان طیور باید حداقل 4 تا 5 ساعت قبل از ساعات اوج گرما قطع شود.
به همین دلیل بهترین زمان دان دهی در مرغداری از اول غروب آفتاب تا نهایتا ساعت 9 صبح است. در همین راستا مرغداران طول دوره روشنایی کامل را در ساعات خنک تر روز ( از غروب تا صبح) در نظر گرفته، و در ساعات اوج دمایی داخل سالن، روشنایی را کم می‌کنند.
عملکرد تغذیه با مواد معدنی برای مدیریت استرس گرمایی طیور
با گنجاندن مواد معدنی ضروری در برنامه تغذیه طیور، میتوان به طور موثری از بروز تنش گرمایی در آنها پیشگیری کرد و سلامت و تولید آنها را در گرمای تابستان حفظ نمود. استفاده از مکمل‌های معدنی با کیفیت بالا و متناسب با نیازهای خاص گله، می‌تواند به دستیابی به این هدف کمک کند.
برخی از مواد معدنی مانند روی، منگنز، مس، سلنیوم می‌توانند به طور موثری در پیشگیری از تنش گرمایی و عواقب منفی آن نقش داشته باشند. این مواد معدنی به عنوان کوفاکتور آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی عمل می‌کنند و به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند.
همچنین روی نقش اساسی در عملکرد سیستم‌های آنتی‌اکسیدانی بدن دارد و به محافظت سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. همچنین، روی برای حفظ سلامت و عملکرد دستگاه گوارش ضروری است و می‌تواند به کاهش التهاب روده‌ای و افزایش جذب مواد مغذی کمک کند.
از طرفی کروم می‌تواند تحمل گرمایی در طیور را افزایش دهد و به حفظ تعادل هورمونی در بدن آنها کمک کند. این امر به نوبه خود می‌تواند به کاهش اضطراب و افزایش اشتها در طیور در گرمای تابستان کمک کند.
از مواد معدنی دیگری که برای طیور مفید است بی کربنات سدیم است. نفس نفس زدن یا له له زدن طیور منجر به تولید دی‌اکسید کربن می‌شود. این امر می‌تواند تعادل اسید و باز بدن آنها را مختل کند و اثرات منفی بر سلامت و عملکرد آنها داشته باشد. استفاده از بی‌کربنات سدیم در خوراک طیور می‌تواند به حفظ تعادل اسید و باز بدن آنها کمک کند. از دیگر فواید بی کربنات سدیم در خوراک طیور میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود تنفس: بی‌کربنات سدیم می‌تواند به خنثی کردن اسید در بدن کمک کند و تنفس طیور را آسان‌تر کند. این امر به ویژه در گرمای تابستان که تنفس برای طیور دشوارتر می‌شود، اهمیت دارد.
- ارتقای کیفیت تخم مرغ: تعادل اسید و باز بر کیفیت پوسته تخم مرغ و محتویات داخل آن تاثیر می‌گذارد. استفاده از بی‌کربنات سدیم می‌تواند به تولید تخم مرغ‌های با پوسته محکم‌تر و با کیفیت تغذیه‌ای بهتر کمک کند.
- تقویت سلامت کلی: حفظ تعادل اسید و باز برای سلامت کلی طیور ضروری است. بی‌کربنات سدیم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود عملکرد گوارش و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک کند.
تامین آب خنک و کافی: کلید مقابله با تنش گرمایی در مرغداری
آب برای سلامتی و عملکرد حیاتی تمام موجودات زنده، از جمله مرغ‌ها، ضروری است. در طول دوره‌های گرمای شدید، مرغ‌ها برای تنظیم دمای بدن خود به آب بیشتری احتیاج دارند. به همین دلیل مدیریت آب مرغداری در طول زمان گرما بسیار اهمیت دارد. در زمان استرس گرمایی، مرغ‌ها می‌توانند تا ۲ تا ۴ برابر بیشتر از حد معمول آب مصرف کنند. به همین دلیل، بسیار مهم است که آب کافی و خنک در تمام ساعات شبانه‌روز در دسترس مرغ‌ها باشد.
تعداد آبخوری‌ها باید به اندازه کافی باشد تا تمام مرغ‌ها به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند. تراکم آبخوری‌ها باید به گونه‌ای باشد که از ازدحام و رقابت بین مرغ‌ها برای نوشیدن آب جلوگیری شود. از طرفی آبخوری‌ها باید در مکان‌های خنک و سایه‌دار قرار داده شوند. در واقع آبخوری‌ها باید دور از منابع گرما مانند بخاری‌ها و تابش مستقیم نور خورشید باشند. همچنین آبخوری‌ها باید به طور مرتب شستشو و ضدعفونی شوند تا از رشد جلبک و باکتری‌ها جلوگیری شود. استفاده از آب تمیز و خنک برای پر کردن آبخوری‌ها از امور ضروری است.
مبارزه با تنش گرمایی در جوجه‌ها: نقش حیاتی الکترولیت‌ها(electrolytes)
نقش حیاتی ویتامین طیور در مقابله با تنش گرمایی و ارتقای سلامت جوجه‌ها
ویتامین‌ها نقش کلیدی در حفظ سلامت و عملکرد سیستم ایمنی بدن جوجه‌ها ایفا می‌کنند. کمبود ویتامین‌ها می‌تواند جوجه‌ها را در برابر تنش گرمایی آسیب‌پذیرتر کند و منجر به عواقب منفی آن شود. استفاده از مکمل‌های ویتامین مناسب در جیره غذایی جوجه‌ها می‌تواند به طور موثری در پیشگیری از تنش گرمایی و ارتقای سلامت و پرورش جوجه مرغ کمک کند.
بطور مثال ویتامین‌های A، D، E و B کمپلکس به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود عملکرد ریه‌ها و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک می‌کنند. استفاده از این ویتامین‌ها در آب آشامیدنی جوجه گوشتی می‌تواند به طور موثری در مقابله با مرگ و میر ناشی از استرس گرمایی موثر باشد.
ویتامین C طیور خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی دارد و به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. در مرغ تخمگذار، مصرف ویتامین C می‌تواند به کاهش دمای بدن، افزایش تولید تخم‌مرغ و بهبود کیفیت پوسته تخم‌مرغ کمک کند.همچنین، ویتامین C می‌تواند تولید اسپرم را در نرهای پرورش‌دهنده تعدیل و تنظیم کند.
در اینجا فواید ویتامین‌های خاص برای جوجه‌های تحت استرس گرمایی به شرح زیر است:
- ویتامین A: عملکرد سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، رشد را تقویت می‌کند و بینایی را بهبود می‌بخشد.
- ویتامین D: به جذب کلسیم، رشد استخوان ها و تولید تخم مرغ کمک می‌کند.
- ویتامین E: به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می‌کند، از غشای سلولی محافظت و پاسخ ایمنی را تقویت می‌کند.
- ویتامین‌های B: از متابولیسم انرژی، عملکرد عصبی و سلامت کلی حمایت می‌کند.
تاثیر استرس گرمایی بر جوجه گوشتی | استرس گرمایی چگونه بر کیفیت گوشت مرغ تاثیر می‌گذارد؟
استرس گرمایی (HS) در مرغداری‌ها، نگرانی‌های زیادی را برای مرغدارن ایجاد می‌کند. از اثرات زیان بار تنش گرمایی در مرغ گوشتی، کاهش رشد و کیفیت گوشت مرغ است. یکی از مهمترین اثرات منفی تنش گرمایی بر گوشت جوجه گوشتی، کاهش ظرفیت آب در آن است. این امر منجر به از دست رفتن آب و رطوبت گوشت، و در نتیجه، کاهش طراوت، طعم و بافت آن می‌شود.
به علاوه اختلال در سنتز پروتئین (protein synthesis) و افزایش چربی نامطلوب، کیفیت گوشت مرغ را کاهش می‌دهد. پروتئین‌ها نقش اساسی در ساختار و عملکرد عضلات دارند و کمبود آنها می‌تواند منجر به ضعیف شدن و کوچک شدن عضلات شود. همچنین مطالعات نشان داده است که تنش گرمایی می‌تواند بر عوامل تنظیم کننده ماهیچه‌زا (myogenic) نیز تاثیر منفی بگذارد. این امر می‌تواند بر رشد و تکامل ماهیچه‌های اسکلتی جوجه‌ها و در نتیجه، کیفیت گوشت تولیدی تاثیر نامطلوبی داشته باشد. بطور کل از تاثیرات منفی و پیامدهای تنش گرمایی در مرغداری‌های مرغ گوشتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش PH خون و اختلال در توازن اسید و باز
- مصرف کمتر، رشد کمتر مرغ
- مرگ و میر بیشتر
- تولید لاشه گوشت سبکتر، با چربی کمتر
تاثیر استرس گرمایی بر عملکرد تولیدی مرغ‌های تخمگذار و کیفیت تخم مرغ
تنش گرمایی می‌تواند به طور قابل توجهی بر عملکرد تولیدی مرغ‌های تخمگذار و کیفیت تخم مرغ‌های تولیدی آنها تاثیر منفی بگذارد. تحقیقات نشان داده است که استرس گرمایی مزمن به طور قابل توجهی مصرف پروتئین در رژیم غذایی مرغ‌های تخمگذار را کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به کمبود اسیدهای آمینه ضروری و در نتیجه، اختلال در رشد، تولید و سلامت پرندگان شود.
تنش گرمایی همچنین می‌تواند بر قابلیت هضم غذا، به ویژه لیپیدها و پروتئین‌ها در مرغ‌های تخمگذار تاثیر منفی بگذارد. این امر می‌تواند منجر به جذب ناقص مواد مغذی و در نتیجه، کاهش راندمان تولید و افزایش ضایعات خوراک شود.
یکی از بارزترین اثرات منفی تنش گرمایی بر مرغ‌های تخمگذار، کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ است. در طیور تخم گذار به دلیل نفس نفس زدن و تولید دی اکسید کربن، و در نتیجه کاهش کربنات کلسیم، پوسته تخم مرغ نازک‌تر و شکننده‌تر می‌شود. بطور کل از تاثیرات منفی و پیامدهای تنش گرمایی در مرغداری‌های مرغ تخمگذار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مرگ و میر بیشتر مرغ
- کاهش وزن مرغ تخم گذار
- کاهش تولید تخم مرغ
- کاهش وزن تخم مرغ
- کاهش کیفیت پوسته تخم‌مرغ
- افزایش هزینه‌های تولید
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
پست‌های مرتبط
آماده سازی سالن مرغداری | ضدعفونی سالن مرغداری
رعایت پروتکل آماده‌سازی سالن مرغداری یکی از عوامل بسیار ضروری در امر پرورش جوجه گوشتی است. رعایت اصول آماده سازی
محاسبات مرغداری: فرمول‌ها و روابط تخصصی طیور به همراه فایل اکسل
شناخت فرمول‌ها و روابط تخصصی طیور به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا عملکرد گله خود را در طول دوره رصد کنند.