تغذیه دام در زمستان
اهمیت تغذیه دام در فصول سرد
در حالی که تصور رایج بر این است که تغذیه دام در تمام فصول سال یکسان است، متخصصان این حوزه به خوبی می‌دانند که تغذیه دام در فصول سرد به دلیل نیازهای متابولیکی و چالش‌های محیطی، از اهمیت حیاتی برخوردار است. دمای سرد، باران های سرد، برف و شرایط گل آلود همگی می‌توانند انرژی مورد نیاز دام را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. در این مقاله، به بررسی عوامل کلیدی و ضروری تغذیه و رژیم غذایی دام در زمستان می‌پردازیم و راهنمایی جامع برای دامداران جهت تضمین سلامت، تولید و باروری دام‌ها در این مقاله ارائه می‌دهیم.
فهرست مطالب
استرس سرما در دام چیست (Cold stress in livestock)
همه حیوانات دارای یک منطقه خنثی حرارتی هستند، یعنی محدوده‌ای دمایی که حیوان در آن راحت‌ترین حالت را دارد و تحت هیچ استرس دمایی قرار نمی‌گیرد. این محدوده دمایی است که برای نگهداری بدن، عملکرد حیوانات و سلامتی بهینه در نظر گرفته می‌شود. به مرز پایین این ناحیه، دمای بحرانی پایین (Lower Critical Temperature) و استرس سرمایی در دام می‌گویند. وقتی دام استرس سرما را زیر LCT تجربه می‌کند،متابولیسم حیوان باید افزایش یابد تا گرمای کافی برای حفظ دمای بدن خود را فراهم کند.قاعده کلی این است که انرژی دریافتی باید به ازای هر درجه سرما کمتر از LCT 1% افزایش یابد. اینجاست که سطح تغذیه رژیم غذایی حیوان به یک عامل کلیدی تبدیل می‌شود.
علائم استرس سرمایی در گاو
استرس سرمایی به شکل‌های مختلف می‌تواند رخ دهد و به طور کلی تشخیص آن دشوار است. برخی از علائم تشخیص استرس سرمایی در گاو عبارتند از:
• تغییر رفتار
• جمع شدن یا چسبیدن گاوها در کنار هم
• کاهش نمره وضعیت بدنی
• کاهش مصرف آب
• کاهش تولید شیر در گاو شیرده
چرا تغذیه دام در فصول سرد اهمیت دارد
فصل‌های سرد سال، به ویژه پاییز و زمستان، بر دامداری و سلامت دام (گاو، گوسفند و…) تأثیر منفی می‌گذارد. همانطور که قبلاً گفته شد، در این فصول، حیوانات برای حفظ دمای بدن خود به غذای بیشتر به منظور تولید انرژی و افزایش مقاومت در برابر سرما نیاز دارند. یکی از چالش‌های اصلی در مناطق سرد، کمبود مراتع و علوفه چرای دام است، که منجر به کمبود منابع غذایی برای دامداران می‌شود. مشکل دیگر شیوع بیماری‌های مختلف دام در فصل سرما است. بطور کلی از عواقب عدم توجه به تغذیه مناسب دام در سرما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• سوء تغذیه: کمبود مواد مغذی
• کاهش وزن: ضعیف شدن و از دست دادن توان دام
• کاهش تولید شیر: افت راندمان تولید در دامداری
• افزایش بیماری: ضعیف شدن سیستم ایمنی و ابتلا به بیماری‌ها
• کاهش تولید مثل: اختلال در باروری و زایمان
• افزایش سقط جنین: از دست رفتن جنین و ضرر اقتصادی
هشدارهای تغذیه در زمستان
در طول هوای سرد و مرطوب، برخی دامداران ممکن است فکر کنند که دام برای حفظ دمای طبیعی بدن و عملکرد طبیعی نیاز به افزایش ۱۰۰ درصدی انرژی مورد نیاز دارد. اما، به گفته سوزان کِر، مدیر ترویج شهرستان کلیکیتات دانشگاه ایالتی واشنگتن، افزایش آنی و کوتاه مدت در دریافت انرژِی برای اکثر حیوانات مضر است. کِر در Winter Livestock Management نوشته: “همه تغییرات رژیم غذایی، چه افزایشی یا کاهشی، باید به تدریج انجام شود.”
اگرچه افزایش انرژی جیره در آب و هوای نامساعد ضروری است، اما دام‌ها اگر شرایط بدنی مناسب را در مواقع ضروری داشته باشند، برای گذر کردن از این شرایط بهتر است. کِر می‌نویسد: «مدیران دامداری به وضعیت بدن حیوانات خود براساس محتوای چربی زیر پوستی نمره می‌دهند (Body Condition Score).»
وضعیت بدن (BCS) که پوشش چربی (fat cover) یا ذخایر بدن (body reserves) نیز نامیده می‌شود، در همه گونه‌های دامی از طریق فرآیندی به نام امتیازدهی وضعیت بدن BCS قابل ارزیابی است.
موفقیت در تغذیه حیوانات در زمستان، به وضعیت حیوان در هنگام ورود به زمستان نیز بستگی دارد. مطمئن شوید که وضعیت بدنی دام در پاییز مناسب است، یعنی چربی کافی برای عایق بودن و ذخیره انرژی در هوای سرد را دارد. شما برای نگهداری یک حیوان لاغر، نیاز به غذای بسیار بیشتری دارید. یک گاو لاغر در طول سرما به ۵۰ تا ۷۰ درصد انرژی و غذای بیشتری در مقایسه با گاوهایی چاقتر و با پوشش چربی بیشتر نیاز دارد.
در عوض گاوهای بالغی که فصل چرا را در شرایطی بهتر از حد متوسط به پایان رساندند، می‌توانند تا حدودی کاهش خوراک را تحمل کنند. علوفه را می‌توان از ۴٫۵ تا ۹ کیلوگرم به حداقل ۱٫۷۵ تا ۲٫۲۵ کیلوگرم در روز همراه با غلات کافی کاهش داد. به این نکته توجه کنید که هر گونه کاهش بیشتر در علوفه با عملکرد طبیعی شکمبه تداخل خواهد داشت. در طول دوره تغذیه زمستانی، این گاوها می‌توانند تا ۵۵ کیلوگرم وزن کم کنند.
با رعایت درست اصول و استانداردها، شما به جای تلفات و یا دام بیمار می‌توانید حیوانات سالم و تندرستی داشته باشید. در نهایت بی‌توجهی به رژیم و تغذیه دام، نه تنها منجر به ضرر شدید مالی به دامدار می‌شود، بلکه باعث کم شدن فرآورده‌های گوشتی و بالا رفتن قیمت‌ها برای خریداران خواهد شد.
تغذیه سالم و درست به ویژه برای حیوانات آبستن بسیار مهم است، چرا که آنها بارداری سالمی خواهند داشت و فرزندانی قوی و سالم به دنیا می‌آورند. همچنین دادن غذای اضافی به دام پس از زایمان فراموش نشود تا دام شیرده بتواند به درستی شیردهی کنند و به سرعت به شرایط پرورشی برگردد. گاوهای شیرده باید بتوانند تا دو برابر انرژی و پروتئین مورد نیاز قبل از زایمان را تامین کند. کاهش وزن بیشتر ممکن است سلامت آنها را به خطر بیندازد یا باعث مشکلات پرورشی شود.
نیازهای تغذیه ای دام در زمستان چگونه است
حفظ حیوان در بهترین شرایط ممکن مهمترین اولویتی است که هر دامدار دارد. در صورت تغذیه مناسب، دام نه اشتهای زیاد دارد و نه کم اشتها می‌شود. در فصول سرد به دلیل عدم امکان تغذیه از مراتع سرسبز، غذادهی به شکل دستی انجام می‌شود. در این روش باید تمام موارد مورد نیاز بدن حیوان تامین شود. غذادهی دو بار در روز بهتر است. در صورتی که کار غذادهی را دوبار در روز انجام می‌دهید، سهم بیشتر رژیم غذایی را در عصر قرار دهید. به دلیل کاهش دمای هوا بخصوص در شب حیوان برای تولید گرمای بدن در شکمبه نیاز به غذا دارد.
علاوه براین از جمله مواد مغذی و مهم در رژیم غذایی دام در زمستان و پاییز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• تاثیر آب در رژیم غذایی دام
• تاثیر پروتئین در رژیم غذایی دام
• تاثیر چربی یا لیپید در رژیم غذایی دام
• تاثیر قند یا کربوهیدرات ها در رژیم غذایی دام:
• تاثیر انواع ویتامین در رژیم غذایی دام
• تاثیر مواد معدنی در رژیم غذایی دام
دسترسی به آب برای دام در زمستان
آب یکی از مهمترین موارد در تغذیه دام در تمامی فصول است. اما باید به این نکته توجه کرد که در بعضی موقعیت مکانی و فصول سرد، دمای آب پایین می‌آید. استفاده از منابع حرارتی (انواع هیترها) مناسب برای گرم نگه داشتن آب مصرفی دام بسیار حائز اهمیت است. اگر نمی توانید منبع گرم تهیه کنید، آبخوری حیوانات را طوری جایگذاری کنید که آب یخ نزند. در صورت یخ زدگی آب حتما یخ روی آب را بشکنید. توجه کنید که برف خوردن دام در زمستان، بسیار مضر است، زیرا باعث مصرف انرژی بیشتر برای هضم برف می‌شود. بطور کل نوشیدن آب سرد باعث می‌شود، دام از مصرف آن صرف نظر کند و در نتیجه مصرف مواد غذایی و علوفه را نیز کم می‌کند که باعث کاهش وزن در حیوان می‌شود.
گاوهای شیری باید همیشه به آب آشامیدنی دسترسی داشته باشند. گاوی که 30 لیتر شیر تولید می‌کند و با رژیم غذایی مبتنی بر سیلو تغذیه می‌شود به 75-90 لیتر (16-20 گالن) آب در روز نیاز دارد. گاوها گوشتی یا دام پرواری در سطوح بالای خوراک خشک، مانند جیره‌های با غلظت بالا، تقاضای زیادی برای آب دارند. آنها همیشه باید دسترسی آزاد به آب داشته باشند. حیوانی که 10 کیلوگرم ماده خشک خوراک خشک مصرف می‌کند، روزانه به 60 لیتر (13 گالن) آب نیاز دارد.
همچنین کاهش مصرف مواد معدنی ممکن است، تقاضا برای آب را به ویژه در گوسفندان کاهش دهد.
اگر دسترسی دام به آب محدود شده باشد و سپس به طور ناگهانی آب در دسترس آنها قرار گیرد، ممکن است نوشیدن بیش از حد یا مسمومیت آب در آنها رخ دهد. این موضوع می‌تواند باعث مشکلات سلامتی و حتی در موارد شدید منجر به مرگ شود. بهتر است زمانی که حیوانات به شدت تشنه هستند، بصورت تدریجی آب را در اختیار آنها قرار دهید.
تاثیر پروتئین بر رژیم غذایی دام در زمستان
نیاز به پروتئین بسته به نوع حیوان تغذیه شده (گاو نر، گوساله یا تلیسه)، مرحله زندگی (از شیر گرفتن، ذخیره، تکمیل) و علوفه ارائه شده (یونجه، سیلاژ یا کاه) متفاوت است. همیشه محتوای پروتئین کنسانتره را با محتوای پروتئین علوفه متعادل کنید.
بهتر است سعی کنید تا حد امکان از مواد غذایی کم حجم و با پروتئین مناسب استفاده شود. به خصوص این موضوع برای دام‌های آبستن اهمیت بیشتری دارد. یونجه و کنجاله دانه های روغنی از مهمترین منابع پروتئین برای حیوانات هستند.
کمبود پروتئین در دام باعث کاهش رشد پشم و کرک (در حیواناتی همچون گوسفند و..)، عضلات و تولید مثل می‌شود. هنگام خرید خوراک دام، به میزان غلات یا پروتئین در حیوانات حتما دقت کنید. حتی می‌توانید از مکملهای غذایی استفاده کنید.
تاثیر چربی یا لیپید در رژیم غذایی دام
در زمستان رعایت حد مورد نیاز چربی در جیرهبندی غذایی دام بسیار اهمیت دارد. مواد غذایی زیادی در خود چربی دارند که نیاز انرژی بدن دام را تامین می کنند. همچنین چربی به جذب ویتامین‌ها نیز کمک می‌کند.
تاثیر قند یا کربوهیدرات ها در رژیم غذایی دام
قندها و کربوهیدرات‌ها تامین کننده انرژی مورد نیاز دام برای انجام فعالیت بدنی روزانه است. این مواد در میزان شیردهی حیوان نیز موثر است.
تاثیر انواع ویتامین در رژیم غذایی دام
حتما به ویتامین‌های مورد نیاز حیوانات توجه کنید. عدم تامین ویتامین باعث کوری، مشکلات باروری، سقط جنین و… می‌شود. همچنین عقب نماندن در هوای سرد برای حیوانات جوان و در حال رشد نیز بسیار مهم است. به این نکته توجه کنید که حیوانات لاغرتر و ضعیفتر به احتمال زیاد ذخایر ویتامینی و معدنی کمتری دارند. پس حیوانات لاغرتر و جوان تر را از بقیه گله جدا کنید و به آنها علوفه و غلات اضافی بدهید.
تاثیر مواد معدنی در رژیم غذایی دام
مواد معدنی به شدت در مقاومت بدن و اسکلت حیوان مهم است. موادمعدنی مهم برای حیوانات منیزیم، فسفر، گوگرد، سدیم، کلسیم، منگنز، روی و… است.
مدیریت خوراک دام در هوای سرد
برنامه مدیریت تغذیه زمستانه به دامداران کمک می‌کند تا از منابع علفزار خود حداکثر استفاده را کنند. دانستن نیازهای خوراک گله به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد که تصمیمات کافی در رابطه با مدیریت گله بگیرند تا حداکثر بازدهی را داشته باشند.
ارزیابی ذخایر خوراک دام به دامداران این امکان را می‌دهد تا تشخیص دهند که آیا کمبود خوراک احتمالی در فصول سرد را دارند یا خیر؟ در هنگام ارزیابی مواد اولیه این مورد را در نظر بگیرید که چه موادی از کاه، علوفه، یونجه و کنسانتره در دسترس شما است؟ حتما کیفیت مواد مصرفی را نیز بررسی کنید. نمونه برداری از یونجه و تجزیه و تحلیل آن از نظر کیفیت غذایی به تولید کننده این امکان را می‌دهد که نیازهای تغذیه ای گاو را با مکمل‌ها بهتر برآورد کند.
از طریق تعداد دقیق گاوها، امتیازدهی شرایط و دانستن مقدار خام غذایی که هر حیوان نیاز دارد، تولیدکنندگان می‌توانند تغذیه را در اولویت قرار دهند. گوساله‌های جوان، تلیسه‌های و غیره برای افزایش وزن به خوراک باکیفیت نیاز دارند. گاوهای ماده در اواسط بارداری به علوفه با کیفیت پایین‌تری و در اواخر بارداری به علوفه متوسط نیاز خواهند داشت.
پروفسور جیمز نیل و پروفسور وارن گیل، دانشگاه تنسی، دسته‌بندی گله را در کلاس‌های تولیدی مختلف پیشنهاد می‌کنند. این به گروه‌ها اجازه می‌دهد تا گروه‌ها با توجه به رفع نیازهای غذایی هر گروه تغذیه شوند و کارایی خوراک را بهبود بخشد.
خرید محصول دامی: کنسانتره دام پرواری – کنسانتره گاو و گوسفند
مکمل کنسانتره برای دام در فصول سرد سال
هرگونه بحث در مورد سطوح تغذیه کنسانتره در زمستان باید در چارچوب کلی سیستم تولید صورت گیرد. هزینه کارگرها، تجهیزات و بقیه موارد از گزینه‌های هستند که سهم زیادی در حاشیه سود نهایی ایجاد می‌کنند. بنابراین، سیستم تولید باید گونه‌ی طراحی شود که هزینه‌های پرداختی را تا جای ممکن کاهش دهد. در این بین رژیم غذایی دام که 70 درصد هزینه‌های تولید را شامل می‌شود، نیز باید به گونه‌ای طراحی شود، که باعث کاهش هزینه‌ها شود.
از موارد دیگری که در زمستان و فصول سرد باید به آن توجه کنید کمبود علوفه یا علوفه با ارزش غذایی خوب در سرما است. کنسانتره دامی، مواد مغذی را فراهم می‌کنند که علوفه به تنهایی قادر به تامین آن نیست. این امر به ویژه در مورد حیوانات با تولید بالا صادق است. کنسانتره‌ها بسته به نوع دام شما مواد مغذی متفاوتی دارند. کنسانترههای که برای دام شیرده استفاده می‌شود، متفاوت از کنسانترههای است که برای دام پرواری استفاده می‌شود. این کنسانتره‌ها به دام شما کمک می‌کند، تا بدن خود را قوی نگه داشته و کمتر درگیر بیماری شوند. هرچه دام سالمتر، رشد بهتر و نتیجتا در نهایت برای دامدار سوددهی بهتری را به دنبال خواهد داشت.
خرید محصول: انواع کنسانتره دام شیرده
در هوای سرد به گاوها چه غذا بدهیم
گرمای حاصل از هضم یک راه عالی برای گرم نگهداشتن گاو است. به همین دلیل است که در زمستان شاهد مصرف بیشتر غذا توسط گاوها هستیم. در طول این مدت مهمترین عامل که باید تحت نظارت باشد، میزان پروتئینی است که با گاو می‌رسد. در حالت ایده آل، پروتئین باید حدود 10٪ یا بیشتر باشد.
اگر محتوای پروتئین موجود در علوفه با این معیار مطابقت داشته باشد و علوفه کافی در دسترس باشد، نیازی به مکمل پروتئینی در کنار ارائه مواد معدنی نیست. در این بین افزودن مواد معدنی تضمین می‌کند که گاوها آنچه را که نیاز دارند دریافت کرده و به میکروب های شکمبه نیز کمک می‌شود.
اما وقتی کیفیت علوفه زیر 10 درصد پروتئین باشد، گاوها ممکن است به پروتئین مکمل برای کمک به تغذیه میکروب‌های شکمبه و کمک به هضم، نیاز داشته باشند.
در نهایت شما می‌توانید با علوفه محدود و ایجاد یک رژیم غذایی متعادل بهترین کار را برای گاوهای خود انجام دهید. محصولات جانبی، خوراک گلوتن، غلات تقطیر و سیلوی ذرت، همگی منابع عالی تغذیه و انرژی برای حفظ گاوها هستند. به خصوص در شرایط خشکسالی و کبود علوفه، رژیم غذایی پر انرژی می‌توانند بازی را تغییر دهند.
از کجا خوراک دام با کیفیت خریداری کنم که مواد لازم برای گاو را داشته باشد؟
برای دستیابی به مواد مصرفی شما می‌توانید از روی بسته بندی یا صفحات محصولات مواد مصرفی را مشاهده کنید. همچنین شرکت جهان کاوه با بیش از 15 سال سابقه تولید و فروش خوراک دام، آنالیز تمامی کنسانترههای دامی خود را در صفحه محصولات خود قرار داده است. این شرکت که در مازندران فعالیت می‌کند، از مواد باکیفیت همچون ذرت برزیلی در تولید کنسانترههای خود استفاده می‌کند. همچنین این شرکت داری گواهی نامه‌های HCCAP و GMP است که کمتر شرکتی آن را دارا است.
HACCP مخفف Hazard Analysis (and) Critical Control Points است. این استاندارد یک سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی است که به تحلیل خطرات بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی مربوط به تهیه، تولید، جابجایی و مصرف محصولات غذایی می‌پردازد. همچنین راهکارهایی برای کنترل این خطرات ارائه می‌دهد.
از طرفی گواهینامه GMP به مقررات، شیوه تولید خوب اشاره دارد. این گواهینامه توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده، تحت اختیار قانون فدرال برای صنایع حساسی مانند دارویی، غذایی و آرایشی و بهداشتی تدوین شده است. قوانین و مقرراتی که در استاندارد GMP ذکر شده، تولیدکنندگان را ملزم به رعایت نکاتی در هنگام تهیه و بسته بندی دارو، دستگاه‌های پزشکی و مواد غذایی می‌کند تا از سالم و ایمن بودن آنها اطمینان حاصل شود.
اخذ این دو گواهی نامه مدرکی است که نشان‌دهنده تعهد شرکت جهان کاوه افق خزر به رعایت مقررات ایمنی مواد غذایی است که به مصرف‌کننده این اطمینان را می‌دهد که خوراک دام و طیور شرکت سالم و ایمن است.
منابع:
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
پست‌های مرتبط
تنش گرمایی دام| استرس گرمایی گاو
مدیریت حیوانات برای جلوگیری از تنش گرمایی دام در فصول گرم، نیاز به برنامه‌ریزی اصولی و درست دارد. توجه به
جرب گاو: علائم، انواع، راه‌های انتقال و درمان جرب نشخوارکنندگان
جرب گاو در واقع آلودگی به کنه در گاو است که به عنوان جرب یا گال نیز شناخته می‌شود و
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.