شیوع برونشیت طیور: علائم برونشیت مرغ، درمان، پیشگیری و راهکارهای مقابله

زمانی که علائم بیماری برونشیت عفونی در بخشی از گله مشاهده می‌شود، باید به‌سرعت اقداماتی ترکیبی برای درمان حمایتی پرندگان بیمار و پیشگیری از گسترش ویروس به سایر نواحی سالن یا سایر سالن‌ها انجام شود.
از آن‌جایی که برونشیت یک بیماری ویروسی است، درمان قطعی برای آن وجود ندارد. هدف اصلی درمان، کاهش علائم بیماری، تقویت سیستم ایمنی پرندگان و جلوگیری از عفونت‌های ثانویه است تا بدن پرنده خود بتواند با ویروس مقابله کند.

درمان حمایتی نخستین اقدامی است که باید بلافاصله پس از مشاهده موارد ابتلا آغاز شود. توصیه می‌شود دمای سالن حدود ۲ تا ۳ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد تا تنفس پرندگان تسهیل شود. افزودن مکمل‌های ویتامینی (مانند A، C و E) و محلول‌های الکترولیتی به آب آشامیدنی نیز به تقویت عمومی بدن پرنده و مقابله با استرس بیماری کمک می‌کند.

در موارد زیادی، بیماری با عفونت‌های باکتریایی همراه می‌شود که موجب تشدید علائم و افزایش تلفات می‌گردد. در چنین شرایطی، دامپزشک با تجویز آنتی‌بیوتیک به‌مدت ۳ تا ۵ روز، از بروز عفونت‌های ثانویه جلوگیری می‌کند. البته باید توجه داشت که آنتی‌بیوتیک فقط روی عوامل باکتریایی مؤثر است، نه ویروس.

از آنجا که ویروس از طریق ترشحات تنفسی و مدفوع پرنده دفع می‌شود، سالن به سرعت آلوده می‌گردد. بنابراین، رعایت بهداشت دقیق و مستمر بسیار حیاتی است. ضدعفونی موضعی روزانه در مناطق پرخطر باید با دقت و نظم انجام شود تا از تجمع ویروس و گسترش آن جلوگیری شود. استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مؤثر بر ویروس‌ها، مانند ترکیبات فنلی، آمونیوم چهارظرفیتی یا پراکسیدها توصیه می‌شود. همچنین تهویه باید متعادل، مداوم و بدون ایجاد کوران شدید باشد تا علاوه بر تأمین اکسیژن، از انتشار ذرات آلوده در هوا جلوگیری شود.

در پاسخ به این پرسش رایج که “آیا می‌توان از پیشرفت بیماری در سالن جلوگیری کرد؟” باید گفت، با توجه به اینکه دوره کمون برونشیت بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت است، مشاهده اولین علائم معمولاً به‌معنای آن است که ویروس در بخش زیادی از گله پخش شده است. بنابراین، مهار کامل بیماری در همان سالن بسیار دشوار خواهد بود. با این حال، می‌توان با اجرای قرنطینه و تدابیر بهداشتی سختگیرانه، از انتقال آن به سایر سالن‌ها جلوگیری کرد.
برای این منظور، باید عبور و مرور پرسنل به‌گونه‌ای مدیریت شود که مسیر رفت‌وآمد از سالن‌های سالم به سالن‌های آلوده باشد، نه برعکس. استفاده از لباس، کفش و ابزار جداگانه برای هر سالن الزامی است. در صورت استفاده مشترک از تجهیزات، حتماً باید پس از هر بار استفاده ضدعفونی شوند.
در کنار اقدامات محیطی، برخی ضدعفونی‌کننده‌های خوراکی یا مکمل‌های کاهش‌دهنده بار ویروسی نیز می‌توانند با نظر دامپزشک در آب آشامیدنی گنجانده شوند تا به کنترل بهتر بیماری کمک کنند.

با این حال، باید آگاه بود که حتی پس از کاهش علائم، ویروس ممکن است تا ۱۵ تا ۲۰ هفته در بدن پرنده باقی بماند. به همین دلیل، تداوم اقدامات بهداشتی و جلوگیری از اختلاط گله‌های مختلف بسیار اهمیت دارد.

به منظور جلوگیری از انتقال بیماری به سایر واحدهای پرورش طیور، گله‌های بیمار یا مشکوک به آلودگی باید حداقل به مدت 3 تا 6 هفته در قرنطینه نگهداری شوند. در نظر گرفتن دوره طولانی دفع ویروس، رعایت احتیاط بیشتر در این زمینه ضروری است.

در نهایت، یکی از کلیدی‌ترین اقدامات بلندمدت، مرور و اصلاح برنامه واکسیناسیون گله است. در سالن‌هایی که هنوز علائمی مشاهده نشده، استفاده صحیح از واکسن‌های زنده و غیرفعال، با رعایت دقیق زمان‌بندی و شرایط واکسیناسیون، می‌تواند از وقوع بیماری جلوگیری کرده یا شدت آن را کاهش دهد. با توجه به تنوع سویه‌های ویروس برونشیت، انتخاب واکسن مناسب و مشاوره با دامپزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین در مورد مرغ تخمگذار و مادر توصیه می‌شود که واکسیناسیون مجدد یا جابه‌جایی گله حداقل 3 تا 4 هفته (21 تا 28 روز) پس از آخرین مورد مشاهده بیماری انجام شود تا اطمینان حاصل گردد که ویروس دیگر در گله فعال نیست.