واکسیناسیون آشامیدنی طیور: راهنمای کامل واکسیناسیون انبوه گله از طریق آب آشامیدنی

تزریق واکسن طیور از طریق آب آشامیدنی برای ایجاد ایمنی در برابر بیماری‌ها، روشی قدیمی و بسیار رایج

تزریق واکسن آشامیدنی از طریق آب برای ایجاد ایمنی، در گله روش قدیمی و بسیار رایج است. این روش یک راه ساده، سریع و مقرون به صرفه برای برای تزریق به تعداد زیادی از حیوانات در مدت زمان کوتاه است. همچنین این روش به دلیل دست نزدن به پرنده، برای آنها بدون استرس است. با این وجود، نیازمند رعایت دقیق دستورالعمل‌های مربوط به کیفیت آب، نگهداری و آماده‌سازی واکسن است تا نتیجه رضایت بخش و ایمنی گله حاصل گردد.

تزریق دوز نامناسب واکسن آشامیدنی برای طیور

در واکسیناسیون انبوه از طریق آب آشامیدنی هدف دریافت دوز صحیح واکسن به جوجه‌ها است. درصورت انجام واکسیناسیون موثر، گله در برابر چالش‌های میدانی محافظ می‌ماند. استفاده از دوز نادرست مانند کم‌دوزی و بیش‌دوزی واکسن منجر به شکست واکسن و واکنش واکسن می‌شود. در شیوه واکسیناسیون انبوه از طریق آشامیدنی در آب و اسپری یکنواختی در دوز دریافتی پرندگان گله به طور یکنواخت واکسن را دریافت نمی‌کنند. به همین دلیل رعایت اصول تزریق بسیار مهم است که این خطا به حداقل برسد. عوامل مختلفی موجب فرمولاسیون نادرست دوز مصرفی واکسن آشامیدنی طیور می‌شود. ازجمله عواملی که منجر به تزریق دوز نامناسب واکسن آشامیدنی در گله طیور می‌گردد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سطح بالای کلر در آب در طول تهیه واکسن آشامیدنی
• خراب بودن لوله‌های آبخوری: خرابی لوله‌ها آبخوری و هدر رفت آب، منجر به هدر رفت واکسن نیز می‌گردد. این جریان موجب می‌شود که برخی از جوجه‌‌ها یا کمتر از بقیه دوز یا اصلا نتوانند واکسن دریافت کنند.
• استفاده از آب حاوی مواد ضدمیکروبی
• محاسبه نادرست دوز واکسن آشامیدنی

واکسیناسیون آشامیدنی طیور و محاسبه دوز مصرفی واکسیناسیون انبوه گله

به کاتالوگ واکسن آشامیدنی سایت آویاژن تولیدکننده جوجه راس اینگونه بیان کرده است، در این روش واکسن باید توسط گله طی 1.5 تا 2 ساعت مصرف می‌شود. در صورتی که زمان مصرف کمتر از 1.5 ساعت باشد، واکسن به همه گله منتقل نخواهد شد. اگر این زمان بیشتر از ۲ ساعت باشد، واکسن ممکن است قبل از مصرف توسط پرندگان از بین رود. به همین دلیل، باید مقدار آبی که گله طیور معمولاً در مدت ۱.۵ تا ۲ ساعت مصرف می‌کند، تخمین زده شود. مرغدارن می‌توانند در طول یک دوره 2 ساعته، 45 دقیقه پس از تغذیه گله، مقدار آب مصرفی در هر سالن اندازه‌گیری کنند. در روز واکسیناسیون، آب به مدت ۶۰ دقیقه قبل از واکسیناسیون قطع می‌شود تا گله آب بیشتری نسبت به حالت عادی مصرف کند. برای در نظر گرفتن این موضوع، باید ۵ درصد اضافی به مصرف آب محاسبه شده اضافه شود. بطور کلی روش محاسبه واکسن آشامیدنی در گله طیور به شکل زیر است:

میزان تقریبی آب حاوی واکسن = تعداد پرنده × 1.5 × سن گله

ابزار و فرآیند آماده سازی واکسیناسیون آشامیدنی مرغ

فرآیند آماده سازی واکسن مرغ از طریق آب آشامیدنی برای رسیدن به نتیجه مطلوب بسیار مهم است. میزان آب مصرفی توسط هر پرنده یا اثرات بالقوه نامطلوب آب مصرفی بر واکسن، بر یکنواختی پاسخ ایمنی گله موثر است. برای دستیابی به بهترین نتیجه، باید نکات کلیدی در این زمینه در نظر گرفته شود. عواملی همچون مقدار آب ارائه شده (که باید برای همه پرندگان کافی و با کیفیت خوب باشد) یا اهمیت عدم تماس محلول‌های واکسن طیور با ضدعفونی‌کننده‌ها یا سایر مواد شیمیایی.
علاوه بر این، مدیریت صحیح این روش تجویز در تمام مراحل فرآیند واکسیناسیون نیز بسیار مهم است:
قبل از واکسیناسیون شامل تمام آمادگی‌ها برای واکسیناسیون (محاسبه تاریخ، نگهداری واکسن، محاسبه دوز، بازسازی واکسن…)، آماده‌سازی سیستم‌های آبخوری و ابزارهای مورد نیاز، تجهیزات مورد نیاز برای فرآیند واکسیناسیون آشامیدنی طیور عبارتند از:

• ظرف پلاستیکی (حدود ۸۰ لیتر)
• سیستم متناسب‌سازی آب یا مخزن مخصوص واکسیناسیون (حدود ۵ تا ۱۰ لیتر)
• ظرف اندازه‌گیری
• سطل یا ظرف تمیز برای مخلوط کردن و اضافه کردن واکسن
• شیر کم‌چرب یا شیر خشک
• خنثی کننده آب
• همزن (پلاستیکی)
• چوب (پلاستیکی): مانند یک پارو

در طول واکسیناسیون آشامیدنی پس از آماده‌سازی سیستم آب و محلول واکسن، لوله‌ها باید با آب حاوی واکسن پر شوند و برای مصرف یکنواخت پایین آورده شوند. به طور کلی، توصیه می‌شود واکسیناسیون در صبح انجام شود و از ساعات گرمای شدید اجتناب شود.
پس از واکسیناسیون آشامیدنی در نهایت، مهم است که بررسی شود که واکسن در مدت زمان معین مصرف شده است، همچنین ارزیابی واکسینانسیون که آیا گله یکنواخت واکسن را دریافت کرده است؟

طریقه محافظت از واکسن‌های آشامیدنی طیور: آماده سازی آب مصرفی برای واکسیناسیون انبوه گله

محافظت از واکسن به اندازه دوز صحیح و زمان مناسب تزریق اهمیت دارد. به هیچ وجه از آبی که دارای ذرات فلزی (مثل آهن و مس) هستند، استفاده نکنید. اسیدیته آب در هنگام واکسیناسیون باید بین ۵/۵ تا ۷/۵ باشد. اسیدیته بالا آب باعث تلخی آب شده که منجر به عدم مصرف از سمت جوجه‌ها می‌گردد.
علاوه بر این، داشتن خط آب تمیز قبل از واکسیناسیون بسیار مهم است. وجود بیش از حد بیوفیلم در خطوط آبخوری، باعث کاهش اثرگذاری یا غیرفعال کردن واکسیناسیون می‌گردد. حتما باید بیوفیلم و رسوبات از محصولات و خطوط آبخوری‌ها(از کاسه‌ها، آبخوری زنگوله‌ای و غیره…) پاک شود. گاه این بیوفیلم‌ها به دلیل استفاده از ویتامین‌ها در آب ایجاد می‌شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود از ویتامین‌ها و مواد مغذی دیگر در خوراک مرغ استفاده کنید نه در آب. استفاده از این مواد در آب، خود باعث تشدید و سرعت گرفتن تشکیل بایوفیلم‌ها در آب شده که منجر به آلودگی آب و درگیری گله با بیماری می‌گردد.
به همین دلیل توصیه می‌شود، مواد مغذی و ویتامین‌ها را به خوراک مرغ اضافه کنید تا لوله‌ها و آب آلوده نشود. همچنین در صورت استفاده از خوراک دان آماده، حتما از مواد تشکیل دهنده دان آگاهی داشته باشید. در صورت نیاز این مواد را اضافه کنید.

به همه دلایل ذکر شده استفاده از تثبیت کننده (پایدارکننده) آب بخشی ضروری از فرآیند است. تثبیت کننده آبی رنگ در واکسیناسیون آشامیدنی چندین عملکرد دارد:

• پایداری اسیدی-قلیایی آب (pH) را تثبیت می‌کند.
• سطح کلر را خنثی می‌کند.
• هرگونه سطح فلز موجود در منابع آب طبیعی را از بین می‌برد.
• به عنوان یک نشانگر عمل می‌کند (رنگ آبی).

ماده موثر اصلی این تثبیت کننده‌ها تیوسولفات سدیم است که برای محافظت واکسن از بیوفیلم‌ها، کلر و فلزات سنگین استفاده می‌گردد.

استفاده از شیر بدون چربی برای خنثی کردن آب در واکسیناسیون آشامیدنی

شیر بدون چربی در آب اثر مضر کلر یا سایر ضدعفونی کننده‌های نپموجود در آب را از بین می‎برد. در واقع پروتئین‌های موجود در شیر به کلر و یون‌های فلزی در آب متصل شده و به حفظ بقای ویروس واکسن در آب کمک می‌کنند. برای این منظور لازم است از 2 گرم شیر خشک بدون چربی در یک لیتر آب یا از 2 لیتر شیر بدون چربی در 100 لیتر آب استفاده کرد.
طریقه مصرف شیرخشک بدون چربی در آب برای واکسیناسیون طیور بسیار مهم است. شیر خشک در صورت مخلوط شدن با آب تشکیل توده‌های می‌دهد که در آب به سختی حل می‌شود. برای غلبه بر این مشکل، بهتر است آب کمی گرم یا ولرم باشد تا شیرخشک به راحتی در آب حل شود. در صورتی که دسترسی به آب ولرم ندارید، توجه کنید حتما گلوله‌های موجود در آب حل شود. حل نشدن شیرخشک در آب، نه تنها نتیجه مد نظر را نمی‌دهد، بلکه باعث گرفتگی لوله‌های آب نیز خواهد شد. همچنین می‌توانید از لیسک برای حل کامل شیرخشک استفاده کنید. پس از حل کامل شیرخشک در آب، آن را منبع اصلی آب آشامیدنی گله اضافه کنید. 15 تا 20 دقیقه زمان دهید تا اثر خود را روی آب بگذارد. بعد از آن واکسن را به آب اضافه کنید.

قبل از واکسیناسیون آشامیدنی گله چه اقداماتی باید انجام داد؟

برای حفاظت از ذرات ویروس در خطوط آب، قبل از واکسیناسیون، فیلترهای آب باید برداشته یا بای‌پس (bypassed) شوند. تمامی فیلتر‌ها باید از هرگونه آلودگی و لجن یا مواد نامطلوبی پاک شوند. چرا که این مواد می‌توانند ویروس واکسن را غیرفعال کنند. در صورت استفاده از آبخوری زنگوله‌ای موارد زیر را در نظر بگیرید:

• در آبخوری‎های زنگوله‌ای ممکن است مخلوطی از بستر و مدفوع وارد آن شود. این مخلوط می‌تواند PH آب را تغییر دهد که بر ویروس واکسن تاثیر منفی می‌گذارد. به خصوص در صورتی که گله تحت درمان دارویی بوده است.
• وجود آلودگی در آبخوری می‌تواند واکسن را روی سطح خود جذب کند، در نتیجه واکسن به کف یا کناره آبخور بچسبد. به عبارتی، بخشی از واکسن روی بدنه آبخوری باقی مانده و وارد بد پرنده نمی‌شود. این امر منجر به پاسخ ایمنی غیریکنواخت و محافظت ضعیف گله می‌گردد.
• تراشه‌ها یا دیگر مواد بستر موجود در زنگلوله ممکن است محافظ آب را ببندد و منانع از وردو آب و واکسن در آبخوری گردد.

به دلایل ذکر شده همیشه توصیه می‌شود که آبخوری‌ها صبح روز واکسیناسیون تمیز شسته شود. اما توجه کنید برای اینکار از هیچ ماده ضدعفونی‌کننده‌ای استفاده نکنید.

جدول زمانی واکسیناسیون آشامیدنی طیور

حتما قبل از روز واکسیناسیون، برنامه زمان‌بندی واکسیناسیون را تهیه کنید. جدول زمانی واکسیناسیون باید در هر واحد موجود باشد تا تمامی کارگران واحد به آن دسترسی داشته باشند. قبل از واکسیناسیون باید تمامی جوانب از قبل بررسی و آماده باشند تا شرایط عملی واکسیناسیون محیا باشد. در زیر ما جدول زمانبندی واکسیناسیون آشامیدنی شرکت آویاژن را برای شما قرار داده‌ایم.

جدول زمانی واکسن آشامیدنی طیور

در زمان تخلیه آب همانطور که در جدول توضیح داده شد، اجازه دهید حتما یک لیتر آب یا به اندازه 3 متر خطوط آبخوری آب محلول با شیرخشک خارج شود. اینکار به این دلیل است که مطمئن شوید که آبی که جوجه‌ها مصرف می‌کنند، حتما همراه با واکسن و مواد لازم است.

این نکته را توجه کنید که هرچه زمان واکسیناسیون طولانی‌تر گردد، احتمال ناموفق بودن واکسیناسیون بیشتر خواهد بود. چرا که واکسن خاصیت خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل توصیه ما به جای یک ساعت تشنگی، بین 1.5 تا 2 ساعت زمان تشنگی گله طیور است. در عین حال توجه کنید بیش از این به گله تشنگی وارد نکنید، چرا که به پرنده استرس وارد می‌شود. این زمان کمک می‌کند تا در لحظه در دسترس قرار دادن آب همراه با واکسن، گله سریعتر شروع به مصرف آن نماید. این ماجرا بسیار کمک می کند، تا فرآیند واکسیناسیون سریعتر اتفاق افتد. بطور کل بهترین شرایط زمانی است که مصرف واکسن آشامیدی طی 45 دقیقه در کل گله انجام شود.

نکات کلیدی آماده‌سازی و تجویز واکسن آشامیدنی طیور

1. آماده‌سازی واکسن باید روی سطح تمیز انجام شود (روی یک سطح میز تمیز، رول کاغذ آشپزخانه یکبار مصرف یا روزنامه تمیز پهن کنید). ویال‌های واکسن را باید در اتاق اختصاصی روی نیمکت یا میز تمیز و عاری از باقی مانده مواد ضدعفونی کننده یا آلودگی تهیه کرد. برای اینکار همچنین می‌توانید روی میز را با نایلون یا کیسه تمیز بپوشانید. به هیچ وجه کف محوطه سوله مرغداری واکسن را آماده نکنید. این مکان‌ها مملو از آلودگی است که واکسن را از بین می‌برد.
2. در طول کل فرآیند آماده سازی واکسن از دستکش استفاده کنید.
3. از ظروف تمیز برای آماده سایزی واکسن استفاده کنید. استفاده از سطل اندازه‌گیری مواد جهت حمام پا، علف کش و … کار بسیار اشتباهی است. بقایای مواد ضدعفونی کننده یا سایر مواد شیمیایی قادرند ویروس واکسن را در سطح بسیار پایینی از بین ببرند.
4. از تثبیت کننده آب باید به صورت محلول ذخیره‌سازی با حجم کم با توجه به راهنمای مصرف شرکت تولیدکننده استفاده کنید در همین مرحله شیر کم چرب یا شیر خشک را به محلول اضافه کنید. پس از مخلوط کردن، 20 دقیقه زمان بدهید تا آب خنثی شود.
5. تقریباً ۱ تا ۲ لیتر از آب خنثی‌شده را در یک ظرف کوچک بریزید. بطری واکسن را در محلول غوطه‌ور کنید. محلول را به آرامی اما کاملاً هم بزنید تا مخلوط شود.
6. پس از اطمینان از حل شدن واکسن در آب، سپس به بقیه آب (محاسبه شده از مصرف روز قبل در طول یک دوره ۱.۵ تا ۲ ساعته پس از تغذیه، به علاوه ۵ درصد) برای واکسیناسیون اضافه کنید.
7. واکسن محلول در مخزن آب را با یک همزن پلاستیکی هم بزنید یا محلول را محلول را زیر دستگاه متناسب سایزی قرار دهید و لوله مکش را در آن غوطه ور کنید.
8. قبل از پایین آوردن آبخوری‌ها، ابتدا اجازه دهید تمامی آبخوری‌ها از آب حاوی واکسن پر شوند. از آنجایی که ممکن است از قبل کمی آب در خط لوله‌ها باشد، اجازه دهید آب از ته لوله‌ها کمی خارج شود، تا آنجایی که آب حاوی واکسن رنگی را مشاهده کنید. اینکار را برای تمامی خطوط آب تکرار کنید. سپس آبخوری‌ها را پایین بیاورید تا گله از آن بیاشامد.
9. در طول فرآیند واکسیناسیون، حداقل دوبار گله را حرکت دهید تا گله تشویق به خوردن آب شود و مطمئن شوید تا آب به کل گله برسد.
10. در طی دریافت واکسن آشامیدنی، به دقت گله را ارزیابی کنید تا مطمئن شوید که همه پرندگان در حال نوشیدن هستند.
11. به هیچ وجه طی فرآیند واکسیناسیون، آب اصلی را روشن نکنید. واکسن نباید طی این فرآیند رقیق شود. ابتدا مطمئن شوید کل آب حاوی واکسن مصرف شده است.
12. پس از اینکه مطمئن شدید کل آب حاوی واکسن مصرف شد، می‌توانید آب اصلی را باز کنید.

ارزیابی واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی طیور

حتما پس از واکسیناسیون آشامیدنی شرایط را ارزیابی کنید. همانطور که در بالا ذکر کرده بودیم، استفاده تثبیت کننده‌ها در فرآیند واکسیناسیون آشامیدنی، رنگ آب را آبی می‌کند. این آب زبان پرنده را موقتاَ نیز آبی می‌کند. شدت این رنگ آبی روی زبان پرندگان پس از واکسیناسیون بین محصولات، متفاوت است. این رنگ به مرور زمان پس از واکسیناسیون از بین می‌رود. هنگام استفاده از این محصول حتما طبق دستورالعمل سازنده عمل کنید.
پس از واکسیناسیون، 100 پرنده از حداقل سه مکان مختلف در سالن را بررسی کنید تا رنگ آبی زبان پرنده با تقریبا یک درصد از دوز مصرفی مطابقت داشته باشد. اگر حداقل 90 درصد از پرندگان مورد بررسی زبان آنها به خوبی رنگی شده باشد، گله به خوبی واکسینه شده است.

مقاله: دلایل موفقیت و شکست واکسیناسیون طیور

نتیجه‌گیری

واکسیناسیون انبوه از طریق آب آشامیدنی یک روش ساده و سریع برای واکسیناسیون گله است که می‌تواند ایمنی خوب و یکنواختی در برابر بیماری‌ها فراهم کند. این روش به دلیل اینکه به پرنده دست زده نمی‌شود، کمتر به پرنده استرس وارد می‌کند. اما بطور کلی نسبت به روش تزریقی و قطره چشمی در واکسینه شدن گله روش ضعیف‌تری است. چرا که در آن روش‌ها جوجه‌ها تک به تک واکسینه می‌شوند. در نتیجه اطمینان از مصرف واکسن آشامیدنی و دوز مصرفی مناسب برای هر جوجه بیشتر است.

منابع:

1. aviagen.com
2. stdavids-poultryteam.co.uk
3.  gumboroprevention.com