شیوع برونشیت طیور: علائم برونشیت مرغ، درمان، پیشگیری و راهکارهای مقابله
علائم برونشیت طیور، پیشگیری و واکسیناسیون برونشیت مرغ
چکیده
برونشیت مرغ که به سرماخوردگی نیز شناخته می‌شود، یک بیماری ویروسی است که جوجه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برونشیت عفونی (IB) به سرعت در گله پخش می‌شود و می‌تواند خسارات اقتصادی قابل توجهی به مرغداران وارد کند. طریقه انتشار این ویروس از طریق هوا و کیسه‌های خوراک، پرندگان مرده آلوده و جوندگان است. ویروس برونشیت از طریق تخمک نیز به جنین منتقل می‌شود که این مسئله معمولا موجب مرگ جنین می‌شود.
فهرست مطالب
تاریخچه شیوع برونشیت عفونی (IBV)
ویروس برونشیت عفونی (IBV) اولین بار در سال ۱۹۳۱ در ایالت داکوتای شمالی ایالات متحده به عنوان یک بیماری تنفسی به شدت عفونی در ماکیان گزارش شد. این بیماری که هم اکنون در سراسر جهان گسترش یافته است، دستگاه تنفسی طیور را هدف قرار می دهد. برونشیت، دستگاه تنفسی ماکیان را عفونی کرده، و در شرایط شدت بیماری، آسیب‌های کلیوی نیز به پرنده وارد می‌کند.
بیماری برونشیت عفونی طیور چیست
دروه بیماری برونشیت طیور چند روزه است
دوره بیماری برونشیت طیور و همچنین شدت برونشیت عفونی مرغ به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
• سویه ویروس: سویه‌های مختلف ویروس برونشیت عفونی (IBV) دوره‌های بیماری متفاوتی دارند. برخی از سویه‌ها ممکن است
فقط چند روز طول بکشد، در حالی که برخی دیگر ممکن است تا دو هفته طول بکشد.
• سن پرنده: جوجه‌های جوان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید و طولانی‌تر هستند.
• وضعیت ایمنی پرنده: پرندگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است به بیماری شدیدتر و طولانی‌تر مبتلا شوند.
• عفونت‌های دیگر: عفونت‌های دیگر همچون مایکوپلاسما گالیسپتیکوم (Mycoplasma gallisepticum)، م. سینووه (M synoviae)، ای کلای یا اشریشیا کلی (Escherichia coli) و ایوی باکتریوم پاراگالیناروم (Avibacterium paragallinarum) باعث تشدید برونشیت مرغ می‌شوند.
اما به طور کلی، دوره بیماری برونشیت طیور بین 7 تا 14 روز است. در بیشتر موارد، طیور در عرض 2 تا 3 هفته بهبود می‌یابند. با این حال، ممکن است در برخی از پرندگان تا 6 هفته طول بکشد تا به طور کامل از بیماری رهایی یابند.
در اینجا خلاصه‌ای از دوره بیماری برونشیت طیور ارائه می‌شود:
• دوره کمون: 18 تا 36 ساعت
• علائم بالینی: 7 تا 14 روز
• بهبودی: 2 تا 3 هفته (در بیشتر موارد)
علائم برونشیت طیور | روش تشخیص برونشیت طیور
ویروس برونشیت طیور به سرعت از طریق گله منتشر شده و باعث بیماری‌های تنفسی می‌شود. مرگ و میر معمولا در عفونت‌های بدون عارضه کم است. البته برخی از واریانت‌های این بیماری باعث تروپیسم بافت کلیه شده که موجب مرگ و میر ناشی از نارسایی کلیوی می‌شود. عوارضی همچون عفونت همزمان با سایر پاتوژن‌ها ممکن است مرگ و میر را نیز افزایش دهد.
علائم و شدت عفونت در گله مرغ تحت تاثیر سن و وضعیت ایمنی جوجه، شرایط محیطی، درگیری گله با بیماری دیگر است. جوجه‌های مبتلا به برونشیت عفونی به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز سرفه، عطسه و راش نای (ترشحات بینی و عطسه) دارند. همچنین ممکن است ورم ملتحمه و تنگی نفس، گاهی اوقات تورم صورت، به ویژه با عفونت باکتریایی در ناحیه سینوس‌ها دیده می‌شود.
علائم بالینی برونشیت مرغ: راهنمای جامع
این بیماری ممکن است بدون علامت باشد، یا در شدت بیشتر بر تنفس و تولیدمثل پرنده اثر گذارد. در حالت شدیدتر بیماری امکان بروز ناراحتی عمومی همچون کز کردن، کندی رشد، به همراه با بیماری‌های تنفسی و کلیوی است. بطور کلی از علائم بالینی برونشیت در مرغ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علائم عمومی برونشیت مرغ
• کاهش مصرف آب و خوراک
• کزکردگی و کندی رشد
• زجر تنفسی (دیسترس تنفسی) و جیغ و صوت در صورت تشدید بیماری
علائم تنفسی برونشیت طیور
• افزایش سرفه
• ترشحات آبکی از چشم و سوراخ بینی که موجب رال تنفسی می‌شود
• تنفس سخت (صداهای تنفس جوجه مرغ‌ها در هنگام استراحت محسوس‌تر است)
• زجر تنفسی (دیسترس تنفسی)، جیغ و صوت در صورت تشدید بیماری
علائم چشمی برونشیت عفونی مرغ
• ورم ملتحمه یا چشم صورتی (چشم‌های ملتهب و قرمز)
• چشمها ملتهب و قرمز می‌شوند
علائم کلیوی برونشیت عفونی طیور
• اسهال
• بی‌رنگ شدن مدفوع
همچنین از عوارض برونشیت مرغ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• بیماری نفریت (nephritis) در برخی واریانت‌های بیماری
• مرگ و میر در موارد شدید
آیا برونشیت طیور به انسان منتقل می‌شود؟
خیر، برونشیت طیور برای انسان مضر نیست و به انسان منتقل نمی‌شود.
برونشیت عفونی مرغ تخمگذار: کاهش تخمگذاری، پوسته‌های چروکیده و سایر عواقب
در مرغ‌های تخمگذار، تخمگذاری ممکن است تا 70 درصد کاهش یابد. کیفیت تخم‌ها کاهش می‌یابد.
تخم‌ها بدشکل، با پوسته‌های نازک، نرم، چروکیده، خشن و/یا رنگ پریده، سایز کوچکتر و دارای آلبومین (سفیده) آبکی باشند. البته تولد تخم‌مرغ می‌توان به حالت عادی بازگردد، اما ممکن است تا 8 هفته به طول بیانجامد.
در هنگام درگیری گله با بیماری برونشیت مرگ و میر تقریبا 5 درصد است، اگرچه این میزان با همراه شدن با عفونت باکتریایی می‌تواند تا 60 درصد نیز افزایش یابد. آلودگی جوجه‌ها ممکن است باعث آسیب دائمی در مجرای تخمک پرنده شود، که موجب شود تا پرورش‌دهندگان به سطح طبیعی تولید نرسند. به‌طور کلی از عواقب برونشیت عفونی مرغ تخمگذار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کاهش تخمگذاری تا ۷۰ درصد
• کاهش کیفیت تخم‌ها
o بدشکل شدن تخم‌ها
o نازک شدن پوسته تخم مرغ
o نرم شدن پوسته تخم مرغ
o چروکیده شدن پوسته تخم مرغ
o خشن شدن پوسته تخم مرغ
o رنگ پریده شدن پوسته تخم مرغ
o کوچک شدن سایز تخم مرغ
o آبکی شدن سفیده تخم مرغ
• مرگ و میر در گله
o در هنگام درگیری گله با بیماری برونشیت مرگ و میر تقریبا ۵ درصد است.
o اگرچه این میزان با همراه شدن به عفونت باکتریایی می‌تواند تا ۶۰ درصد نیز افزایش یابد.
• آسیب به مجرای تخمک
o آلودگی مرغ ممکن است، باعث آسیب دائمی در مجرای تخمک پرنده شود.
o این امر می‌تواند موجب شود تا پرورش‌دهندگان به سطح طبیعی تولید نرسند.
برونشیت عفونی مرغ گوشتی: دشمن شماره یک گله شما
برونشیت عفونی یک ویروس مسری است که در صورت بروز در گله، مشکلات زیادی را به دنبال خواهد داشت. پرندگان جوانی که به بیماری آلوده شده‌اند، به نظر افسرده می‌رسند و به سمت منابع گرما جمع می‌شوند. از علائم تنفسی همچون سرفه رال‌های نای (صداهای کوچک) و ترشحات بینی در آنها دیده می‌شود. در جوجه های‌گوشتی مبتلا به برونشیت عملکرد آنها تضعیف شده و وزن آنها کاهش می‌یابد.
پس بطور کل از علائم بیماری برونشیت در جوجه گوشتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کاهش وزن
• کاهش اشتها
• بی حالی
• کاهش فعالیت
• جمع شدن در کنار منابع گرما
راز انتقال برونشیت در طیور: فومیت‌ها، آئروسل‌ها و فراتر از آن
ویروس برونشیت از طریق تماس مستقیم پرندگان با یکدیگر و یا قرارگرفتن در معرض فومیت‌ها (fomites) با دستگاه تنفسی آنها منتقل می‌شود. در واقع، فومیت به هر شی بی جان آلوده به عوامل بیماری‌زا (مانند باکتری‌های بیماری‌زا، ویروس‌ها یا قارچ‌ها)، که ناقل بیماری باشد را گویند. همچنین این بیماری که بسیار مسری هم است، به سرعت توسط آئروسل (aerosol) که در واقع ذرات بیولوژیکی معلق در هوا است، نیز منتقل می‌شود.
وقتی مرغ و یا طیور آلوده به بیماری مبتلا می‌شوند، ویروس در دستگاه تنفسی و گوارشی آنها گسترش می‌یابد. پس از انتقال ویروس به خون، ویروس به اندام‌های دیگر (غددجنسی، کلیه‌ها) می‌رسد.
بطور کلی راه‌های انتقال برونشیت در مرغ عبارتند از:
• تماس مستقیم
o پرندگان آلوده می‌توانند ویروس را از طریق تماس مستقیم با پرندگان سالم منتقل کنند.
o این تماس می‌تواند شامل لمس کردن، نوک زدن و یا اشتراک‌گذاری آب و غذا باشد.
• فومیت‌ها
o فومیت‌ها اشیاء بی‌جان آلوده به ویروس هستند، مانند: قفسه‌ها، آبخوری‌ها، دانخوری‌ها، لباس و کفش افراد
o ویروس می‌تواند تا چند روز روی فومیت‌ها زنده بماند.
• آئروسل‌ها
o آئروسل‌ها ذرات معلق در هوا هستند که می‌توانند حاوی ویروس هستند. هنگامی که پرندگان آلوده سرفه یا عطسه می‌کنند، ویروس در هوا پخش می‌شود. پرندگان سالم ممکن است با استنشاق این ذرات آلوده شوند.
درمان برونشیت عفونی مرغ و طیور
اصولا هیچ درمان قطعی برای برونشیت طیور وجود ندارد. درواقع برای هیچ بیماری‌های ویروسی درمان قطعی وجود ندارد. تنها با استفاده از برخی روش‌ها می‌توان علائم بیماری را کنترل کرد و به بهبودی پرندگان کمک کرد. از راهکارهای درمان سریع برونشیت عفونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• حمایت و مراقبت
o افزایش دمای سالن تا 5 درجه فارنهایت تا زمان از بین رفتن علائم
o استفاده از ویتامین‌ها و مواد الکترولیتی برای ایجاد تعادل و بالا بردن مقاومت پرنده
• درمان علائم ثانویه برونشیت:
o استفاده از آنتی‌بیوتیک در صورت وجود عفونت باکتریایی
o تجویز آنتی‌بیوتیک به مدت 3 تا 5 روز
همچنین سیستم ایمنی بدن پرندگان آلودگی را از طریق ترشحات مجرای تنفسی و مدفوع مرغ دفع می‌کنند. در مواردی که مرغ‌ها عوارض خاصی ندارند، برونشیت بین دو تا سه هفته درمان می‌شود، اما ممکن است آزمایش خون آنها باز هم مثبت شود، چرا که ویروس ممکن است بین ۱۵ تا ۲۰ هفته در خون باقی بماند.
راز انتخاب بهترین آنتی‌بیوتیک برای برونشیت طیور
دقت کنید آنتی بیوتیک زمانی برای گله با مشورت دامپزشک تجویز می‌شود که گله دچار علائم ثانویه، عفونت باکتریایی شده باشد. با اینحال انتخاب بهترین آنتی‌بیوتیک برای برونشیت طیور نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد:
• واریانت ویروس: واریانت ویروس برونشیت ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد. در صورت بروز علائم ثانویه باکتریایی، آنتی بیوتیک بسته به نوع باکتری انتخاب می‌شود.
• نوع عفونت باکتریایی: آنتی‌بیوتیک‌های مختلف برای درمان انواع مختلف عفونت‌های باکتریایی موثر هستند.
• سن و وضعیت سلامتی پرنده: پرندگان جوان و بیمار ممکن است به آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر نیاز داشته باشند.
با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد، قبل از تجویز آنتی‌بیوتیک نیاز به آزمایش و نمونه گیری است. توجه داشته باشید در نهایت با مشورت دامپزشک آنتی بیوتیک یا هر داروی دیگری را برای گله خود استفاده کنید.
مقاله: راهنمای راه اندازی مرغداری
نکات کلیدی برای امنیت زیستی و پیشگیری از برونشیت در گله مرغ
امنیت زیستی اولین خط دفاع در برابر برونشیت است. با رعایت اقدامات پیشگیرانه مناسب، می‌توان از ورود ویروس به گله و شیوع بیماری جلوگیری کرد. نکات کلیدی برای امنیت زیستی عبارتند از:
• مدیریت پایه (Basic management)
o استفاده از کفش‌های جداگانه: برای ورود به هر سالن مرغداری از کفش‌های مخصوص و تمیز استفاده کنید.
o حمام اختصاصی پا: قبل از ورود به هر سالن، پاها را در حمام ضدعفونی‌کننده بشویید.
o پوشیدن لباس‌های مخصوص: لباس‌های مخصوص مرغداری را فقط در داخل مرغداری بپوشید و بعد از هر بار استفاده آنها را بشویید.
o تجهیزات جداگانه: از تجهیزات جداگانه برای هر سالن مرغداری استفاده کنید.
• ضدعفونی:
o ضدعفونی منظم: به طور مرتب و کامل تمام سطوح داخل مرغداری را ضدعفونی کنید.
o رعایت دستورالعمل‌ها: دستورالعمل‌های مربوط به ضدعفونی را به دقت دنبال و از میزان مناسب برای مصرف ضدعفونی برای پاک سازی مرغداری استفاده کنید.
• زمان توقف بین ورد گله جدید در مرغداری:
o برخی از متخصصین این حوزه، زمان ورود گله جدید در سالن را ۱۰ روز توصیه می‌کند.
o تمیز کردن و ضدعفونی کامل: در طول زمان توقف، مرغداری را به طور کامل تمیز و ضدعفونی کنید.
• واکسیناسیون:
o واکسیناسیون به موقع: مرغ‌های خود را در برابر برونشیت واکسینه کنید.
o برنامه واکسیناسیون مناسب: با یک دامپزشک برای تعیین برنامه واکسیناسیون مناسب مشورت کنید.
o برونشیت در گله‌های واکسینه نشده، با شیوع نزدیک به ۱۰۰ درصد اتفاق می‌افتد.
عواقب عدم رعایت امنیت زیستی:
• شیوع برونشیت: عدم رعایت امنیت زیستی می‌تواند منجر به شیوع برونشیت در گله مرغ شود.
• مرگ و میر و تلفات: برونشیت می‌تواند منجر به مرگ و میر قابل توجهی در مرغ‌ها شود.
• کاهش تولید: برونشیت می‌تواند منجر به کاهش تولید تخم مرغ و گوشت مرغ شود.
ضدعفونی علیه بیماری برونشیت عفونی طیور
طبق یک قاعده‌ی کلی جهت مقابله با بیماری‌های ویروسی رعایت ضدعفونی کامل و رعایت امنیت زیستی از واکسیناسیون اهمیت بیشتری دارد. چرا که برای برخی بیماری‌های ویروسی واکسن موثری و مورد تاییدی وجود ندارد. بر اساس موارد ذکر شده ضدعفونی و رعایت امنیت زیستی و جلوگیری از ورود عامل بیماری‌زا و از بین بردن آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در این بین رعایت ایمنی زیستی برای مرغ مادر به دلیل اهمیت و قیمت بالای گله بسیار مهم است. نه تنها ضدعفونی دوره‌ای سالن‌ها بسیار مهم است، بلکه به دلیل طولانی بودن دوره پرورش و تولید، استمرار ضدعفونی از اهمیت بیشتر برخوردار است. از طرفی ضدعفونی آب آشامیدنی بر کیفیت تخم مرغ موثر است. همچنین باید ضدعفونی قفس‌های مرغ و استفاده از حوضچه‌های ضدعفونی برای ضدعفونی چکمه‌های پرسنل بسیار مهم است.
واکسیناسیون علیه بیماری برونشیت طیور
با استفاده از واکسن‌های کشته و زنده ضعیف شده، می‌توان بیماری را کنترل و از شیوع بیماری در گله مرغ جلوگیری کرد. واکسن زنده ضعیف شده، ممکن است علائم تنفسی خفیفی ایجاد کند. واکسن برونشیت را معمولا در سن 1 الی 14 روزگی توسط اسپری، آب آشامیدنی و یا قطره چشمی به جوجه مرغ داده می‌شود.
بیماری برونشیت انواع متفاوتی دارد. واریانت‌ها (یا سویه) جدیدتری نیز پیدا می‌شود که شاید واکسن‌ها به‌طور کامل همه نوع این بیماری را کنترل نمی‌کند. واریانت‌های جدید به دلیل جهش‌های متوالی دچار نوترکیب شده، و باعث تولید ویروس‌های جدید می‌شوند. از این رو در گله‌های مرغ مادر و مرغ تخمگذار بعد از دوز اولیه جوجه‌ها دو هفته بعد دوباره واکسینه می‌شوند. واکسیناسیون دوباره با گونه‌های دیگر ویروس باعث مقاومت بیشتر بدن جوجه‌ها در مقابل بیماری می‌شود.
در نهایت ممکن است این سوال برای شما ایجاد شود که آیا واکسن برونشیت برای انسان مضرر است؟
باید گفت خیر؛ این واکسن برای انسان مضرر نیست. همچنین بطور مثال برای مرغ گوشتی از آنجایی که در ابتدای دوره به مرغ‌ها واکیسنه می‌شوند، اثر واکسن تا پایان دوره در بدن مرغ‌ها از بین می‌رود.
خرید محصول: برای خرید بهترین دان کامل مرغ گوشتی می‌توانید به لینک خوراک مرغ گوشتی مراجعه کنید.
برونشیت عفونی طیور در نگاه کلی و اجمالی
وقوع: در سراسر جهان.
گونه‌های آسیب دیده: فقط جوجه‌ها- غیر قابل انتقال به انسان.
سن ابتلا: همه طیور، مرغ‌های جوان بیشتر مستعد ابتلا هستند.
علل: ویروس برونشیت عفونی ناشی از یک کرونا ویروس است. این بیماری مسری‌ترین بیماری تنفسی ویروسی در طیور است.
عوارض: در اوایل عطسه و آبریزش چشم دیده می‌شود و به دنبال آن افسردگی، سرفه و ترشحات بینی ظاهر می‌شود. در مرغ کاهش تولید تخم یا وزن را نشان می‌دهند. تخم‌مرغ دارای پوسته ضعیف و آلبومین (سفیده) آبکی است. در مرغ تخمگذار (Layers) همچنین دارای پرهای ژولیده و مدفوع مرطوب هستند. رال‌های نای، نفس نفس زدن و اسهال اوراتی نیز دیده می‌شود.
نحوه انتقال: بسیار مسری است و به سرعت توسط آئروسل (aerosol) پخش می‌شود. مدفوع آلوده، بستر و فومیت‌ها ویروس را پخش می‌کنند. یکی از مسری‌ترین بیماری‌های تنفسی ویروسی در طیور است.
علائم بالینی: عطسه و آبریزش چشمها در اوایل و به دنبال آن افسردگی، سرفه و ترشحات بینی دیده می‌شود. کیفیت پوسته تخم مرغ ضعیف، سفیدک آبکی، پرهای ژولیده و فضولات مرطوب در پرندگان تخمگذار دیده می‌شود. کاهش در تولید تخمک و افزایش وزن، رال‌های نای، نفس نفس زدن و اسهال اورات نیز دیده می‌شود.
ضایعات پس از مرگ: اگزودا در نای، شاخک‌های بینی، کیسه‌های هوا ضخیم یا کف آلود و ذات الریه دیده می‌شود. در پرندگان جوان تخمک‌ها و مجرای تخمک بد شکل (غیر ثبت شده و هیپوگلاندولار) و زرده در حفره شکمی است. گاهی اوقات کلیه‌های متورم رنگ پریده همراه با اورات یافت می‌شوند.
تشخیص: خنثی‌سازی ویروس، تست HI یا ELISA برای اندازه گیری آنتی بادی مفید هستند. جداسازی ویروس در جنین یا کشت سلولی کلیه مرغ یا PCR برای تشخیص قطعی ضروری است. پیچ خوردگی، کوتاهی رشد و مرگ جنین را می‌توان در تخمک‌های تلقیح شده مشاهده کرد. علائم تنفسی و ضایعات با ضایعات کلیوی یک تشخیص احتمالی را ارائه می‌دهد.
جلوگیری: ضدعفونی کردن وسایل و فضای که طیور در آن قرار دارند و همچنین بسته به منطقه طیور را با سروتیپ‌های (serotypes) شایع در منطقه خودتان واکسینه کنید. برخی از واکسن‌ها با اسپری در سن هچری یا در مزرعه با آب آشامیدنی یا اسپری تجویز می‌شوند.
منابع:
Rabenau, H.F., J. Cinatl, B. Morgenstern, G. Bauer, W. Preiser, and D.W. Doerr. 2005. Stability and inactivation of SARS coronavirus. Med. Microbiol. Immunol. 194:1-6.
Diseases of Poultry, 13th ed. Chapter 4. Infectious bronchitis.
Avian Diseases Manual. 7th ed. The American Association of Avian Pathologists.
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
پست‌های مرتبط
سندرم مرگ ناگهانی جوجه گوشتی | سکته مرغ
سندرم مرگ ناگهانی جوجه وضعیتی است که معمولا در سیستم‌های پرورش تجاری گوشتی اتفاق می‌افتد. در واقع در سندرم مرگ
درمان و دلایل عفونت کیسه زرده| جوجه لجنی
عفونت کیسه زرده یکی از مشکلات رایج در پرورش طیور است. در صورتی که عدم درمان به موقع، این بیماری